Δημοσιεύτηκε
Η Φλαμανδή Καταρίνα φαν Χέμεσσεν (Catharina van Hemessen (αναφέρεται και ως Caterina, 1528 – μετά το 1587) ήταν ζωγράφος της Αναγεννησιακής περιόδου. Είναι η πρώτη γυναίκα ζωγράφος για την οποία υπάρχει διασωζόμενη τεκμηρίωση. Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι δημιούργησε την πρώτη αυτοπροσωπογραφία καλλιτέχνη, ανεξαρτήτως φύλου, που απεικονίζεται σε καθιστή θέση μπροστά στο καβαλέτο του.
Το αξιόλογο αυτό πορτρέτο φιλοτεχνήθηκε το 1548, σε ηλικία 20 ετών απεικονίζει τη ζωγράφο στα πρώτα στάδια δημιουργίας ενός πορτρέτου. Το αριστερό της χέρι κρατά μια ξύλινη παλέτα διακεκομμένη με λαδομπογιά, μια συλλογή από ευαίσθητα πινέλα και το ραβδί της, ενώ το δεξί κρατά απαλά ένα πινέλο στο έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Το κείμενο στο επάνω αριστερό μέρος του πίνακα λέει: EGO CATERINA DE / HEMESSEN ME / PINXI / 1548. Με αυτό το έργο, δημιούργησε την παλιότερη αυτοπροσωπογραφία γυναίκας καλλιτέχνιδας όσο και την πρώτη αυτοπροσωπογραφία σε καβαλέτο στη βόρεια Ευρώπη. Η Καταρίνα φαίνεται επίσης να είχε λάβει εξαιρετική ανθρωπιστική εκπαίδευση, όπως υποδηλώνει η λατινική υπογραφή στον πίνακα. Αποτελεί τμήμα της συλλογής του Μουσείου Τέχνης της Βασιλείας. Άλλα έργα της φαν Χέμεσσεν βρίσκονται στο Ρέικσμουζεουμ του Άμστερνταμ και στην Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου.
Είναι κατά κύριο λόγο γνωστή για μια σειρά από μικρού μεγέθους πορτρέτα γυναικών, τα οποία ολοκλήρωσε κατά το χρονικό διάστημα από τα τέλη της δεκαετίας του 1540 ως τις αρχές της δεκαετίας του 1550, ενώ παράλληλα δημιούργησε και ορισμένες θρησκευτικού θέματος συνθέσεις.
Ήταν πάρα πολύ δύσκολο για τις γυναίκες εκείνης της εποχής να σπουδάσουν ζωγραφική. Η σπουδή περιλάμβανε την ανατομία πτωμάτων και τη μελέτη γυμνών ανδρικών μορφών. Ο μαθητευόμενος θα έπρεπε από μικρή ηλικία να εκπαιδεύεται από κάποιον μεγαλύτερό του καλλιτέχνη επί 4 ή 5 χρόνια. Για τους λόγους αυτούς οι γυναίκες καλλιτέχνιδες ήταν ιδιαίτερα σπάνιες και όσες τα κατάφερναν είχαν ως δάσκαλο κάποιον στενό συγγενή τους, όπως στην περίπτωση της φαν Χέμεσσεν, που είχε ως δάσκαλο τον πατέρα της, Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν.
Ο Γιαν Σάντερς φαν Χέμεσσεν (περ. 1500 - μετά το 1563), ήταν διακεκριμένος μανιεριστής ζωγράφος στην Αμβέρσα, ο οποίος είχε σπουδάσει στην Ιταλία. Η Καταρίνα υπήρξε η πρώτη γυναίκα μέλος στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά και απέκτησε τρεις μαθητές.
Η Συντεχνία του Αγίου Λουκά ήταν το κοινότερο όνομα που λάμβανε η Συντεχνία εικαστικών καλλιτεχνών (ζωγράφων, χαρακτών, υαλογράφων κ.λπ.) μιας πόλης κυρίως στις Κάτω Χώρες. Ονομαζόταν έτσι προς τιμήν του Ευαγγελιστή Λουκά, προστάτη Αγίου των εικαστικών καλλιτεχνών, ο οποίος, σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό αναφέρεται ότι δημιούργησε το πορτρέτο της Παρθένου Μαρίας.
Μια από τις διασημότερες συντεχνίες του Αγίου Λουκά δημιουργήθηκε στην Αμβέρσα. Ιδρύθηκε το 1382 και συνέχιζε να λειτουργεί ως το 1795. Στις περισσότερες πόλεις όπως και στην Αμβέρσα η τοπική κυβέρνηση είχε δώσει στη Συντεχνία την εξουσία να ρυθμίζει ορισμένους τύπους εμπορικών συναλλαγών στην πόλη. Η εγγραφή ως μέλους («Δασκάλου») ενός καλλιτέχνη ήταν, συνεπώς, υποχρεωτική αν ήθελε να έχει μαθητές, να μπορεί να πωλήσει πίνακές του ή να διατηρεί εργαστήριο.
Οι πρώτες συντεχνίες στην Αμβέρσα και στη Μπρυζ εγκαθίδρυσαν ένα μοντέλο, που ακολουθήθηκε και από άλλες πόλεις, διαθέτοντας ακόμη και αίθουσες εκθέσεων και δικό τους περίπτερο στην αγορά, από το οποίο τα μέλη της Συντεχνίας μπορούσαν να πωλούν πίνακές τους απευθείας στο κοινό.
Η Καταρίνα φιλοτέχνησε δύο τουλάχιστον πίνακες με θρησκευτικά θέματα, αλλά ήταν κατά κύριο λόγο δημιουργός πορτρέτων. Τα οκτώ μικρά πορτρέτα της και οι δύο πίνακες θρησκευτικής θεματολογίας χρονολογούνται μεταξύ 1548 και 1552 και φέρουν την υπογραφή της.
Το 1548 ζωγράφισε και την εικόνα μιας γυναίκας σε ένα παλιού τύπου πιάνο, που μπορεί να είναι το πορτρέτο της αδελφής της.
Τα πορτρέτα της χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό και ιδιαίτερη εκφραστικότητα. Τα πρόσωπα εικονίζονται σε σκούρο ή ουδέτερο φόντο τονίζοντας με μοναδικό τρόπο την ήρεμη έκφρασή τους και προσδίδοντας μια οικεία διάθεση.
Δεν διασώζονται έργα της ύστερα από το 1554, γεγονός που οδήγησε κάποιους ιστορικούς τέχνης να υποθέσουν ότι η καλλιτεχνική της σταδιοδρομία σταμάτησε μετά τον γάμο της. Το 1554 η φαν Χέμεσσεν παντρεύτηκε τον Κρίστιαν ντε Μόριεν (Christian de Morien), οργανίστα στον Ιερό Ναό της Παναγίας, του Καθεδρικού Ναού της Αμβέρσας, που εκείνη την εποχή ήταν πολύ σημαντική θέση. Επίσης η αντιβασίλισσα των Κάτω Χωρών Μαρία η Αυστριακή (1505 - 1558), υπήρξε προστάτιδα της ζωγράφου.
Δύο Ιταλοί βιογράφοι καλλιτεχνών ο Λοντοβίκο Γκουιτσιαρντίνι και ο Τζόρτζιο Βαζάρι την αναφέρουν στις μελέτες τους. Το όνομα της είναι παρόν σε κάθε καλλιτεχνική συζήτηση με θέμα τις πρώτες γυναίκες καλλιτέχνιδες.
Πηγές:
Αναρτήθηκε από:
