Η κλοπή έργων τέχνης είναι μια συνήθης πρακτική των κατακτητών από πολύ παλιά. Τα έργα τέχνης αποτελούσαν τεκμήρια της κατάκτησης αλλά και λάφυρα που εξασφάλιζαν οικονομικά και άλλα οφέλη.

Τον Φεβρουάριο του 1796 ο Ναπολέων διορίστηκε αρχιστράτηγος του γαλλικού στρατού. Την ίδια εποχή έφερε αμέτρητους θησαυρούς στο Παρίσι από διάφορα μέρη. Από τη Νίκαια οδήγησε το στρατό στην Ιταλία, ανάγκασε τον πάπα να εκλιπαρήσει για ειρήνη και διαπραγματεύτηκε με τη Δημοκρατία της Βενετίας. Εκεί ξεκίνησε τις λεηλασίες,  τις επιδρομές και  την αρπαγή των καλλιτεχνικών θησαυρών.

Ο γαλλικός στρατός λεηλάτησε όλες τις μεγάλες συλλογές της Ιταλίας. Αριστουργήματα της Αναγέννησης και γλυπτά μεταφέρθηκαν στο Παρίσι και τοποθετήθηκαν εκεί.

Το γαλλικό σχέδιο στην Ιταλία στόχευε στην ίδρυση των «ιακωβίνικων δημοκρατιών» και την απελευθέρωση των καταπιεσμένων λαών, από το 1798 και μετά η γαλλική παρουσία όμως άρχισε να αποκτά χαρακτήρα στρατιωτικής κατοχής.

Έτσι η διάδοση των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης στην Ιταλία συνδέθηκε με μια  αρνητική ιστορική μνήμη. Οι κατακτητές επωφελήθηκαν από την οικονομία, το εμπόριο και τη φορολογία. Η Γαλλία είχε αποδυναμωθεί από τους πολέμους εναντίον της Αγγλίας και των συμμάχων της και θέλησε να αναπληρώσει το υψηλό κόστος μέσω της γενικευμένης απομύζησης όλων των οικονομικών πόρων.

Η λεηλασία μέρους της πολιτιστικής κληρονομιάς των κατακτημένων χωρών με τη μεταφορά έργων τέχνης στη Γαλλία και η οργάνωση του Μουσείου του Λούβρου βασίστηκε κατά κύριο λόγο σε αυτή την μεταφορά.

Οι κατακτημένες πόλεις έχαναν τα θησαυροφυλάκια και τα ενεχυροδανειστήρια τους. Οι ηττημένοι ηγεμόνες αναγκάζονταν να πληρώσουν βαριές πολεμικές αποζημιώσεις. Ο πάπας υποχρεώθηκε να πληρώσει περισσότερο από 100 εκατομμύρια.

Στα χρηματικά ποσά συμπεριλαμβάνονταν και τα έργα τέχνης που μεταφέρονταν από την Ιταλία προς τα γαλλικά μουσεία. Όταν υπήρχαν αντιδράσεις του κόσμου στις αρπαγές, ο Γάλλος στρατηγός παρέδιδε την πόλη στη λεηλασία, αφού προηγουμένως  εκτελούσε τους δημοτικούς άρχοντες, όπως έγινε στην Παβία.

Το 1797 ο Ναπολέων υπέγραψε τη Συνθήκη του Τολεντίνο, σύμφωνα με την οποία τα Παπικά Κράτη δεν έπρεπε να υποταχθούν, όμως το Βατικανό, η Ρώμη, η Φλωρεντία, τη Βενετία, η Νάπολη και η Μπολόνια έπρεπε να εγκαταλείψουν τα αριστουργήματα της  τέχνης τους: Η Μεταμόρφωση του Ραφαήλ, ο Απόλλων Belvedere του Βατικανού, η Medici Venus της Φλωρεντίας, τα Άλογα του Αγίου Μάρκου στη Βασιλική της Βενετίας, όπως και πολλά άλλα.

Δεν επέστρεψαν όλα τα έργα που λεηλατήθηκαν από τον Ναπολέοντα στον προορισμό τους. Με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον διάσημο και εμβληματικό του Paolo Veronese «The Wedding at Cana» (1562-63). Αυτό το βενετσιάνικο αριστούργημα σχεδόν 70 τετραγωνικά μέτρα πολυτελούς λαδιού σε καμβά, ήταν ζωγραφισμένο για τη νέα αίθουσα των Βενεδικτίνων, φιλοτεχνημένο στο Palladio στο μοναστήρι τους στο San Giorgio Maggiore.

Τα στρατεύματα του Ναπολέοντα χρησιμοποίησαν το μοναστήρι ως ενετικό αρχηγείο τους. Έτσι το San Giorgio άρχισε να παρακμάζει, η παρακμή του σταμάτησε μετά από 150 χρόνια, όταν η ιταλική κυβέρνηση έδωσε το μοναστήρι στο Ίδρυμα Cini. 

Μετά την πτώση του Ναπολέοντα  και τον επαναπατρισμό των έργων, "Ο Γάμος στην Κανά" κρίθηκε αδύνατο να επιστρέψει. Παραμένει το μεγαλύτερο έργο στη συλλογή του Λούβρου. 

Στις εκστρατείες του ο Ναπολέων κατέκτησε μεγάλα τμήματα της Ευρώπης και κατέστρεψε την Ιερή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το δε μέγεθος των λεηλασιών του ήταν πραγματικά τεράστιο. Όλες οι παραδοσιακές δομές των κοινωνιών που κατέκτησε καταστράφηκαν.

Η τέχνη ως μέσο προβολής πάντα τον γοήτευε και γι ' αυτό  τα παρουσίασε με περηφάνια στους καλεσμένους του στο Παρίσι. Μετά την παραίτησή του η Γαλλία έπρεπε να επιστρέψει τα έργα. Η Αίγυπτος δεν πήρε τίποτα, η οικογένεια των Βοργιών στη Ρώμη υπέστη τεράστια ζημιά. Μερικά από αυτά τα έργα που σήμερα κάνουν διάσημο το Λούβρο ήταν των Βοργιών.

Κατερίνα Κοφφινά

Πηγές

• Gabriele Bartz, Eberhard Konig, Τέχνη και Αρχιτεκτονική, Λούβρο, εκδ. Ελευθερουδάκη, 2007.
• https://www.theartnewspaper.com
• https://en.wikipedia.org
• https://repository.kallipos.gr