Στα χριστουγεννιάτικα διηγήματα της ρωσικής λογοτεχνίας περιγράφεται η γιορτινή ατμόσφαιρα, όπου οι άνθρωποι περιμένοντας το θαύμα γίνονται λίγο καλύτεροι,συμπονούν και βοηθούν ο ένας τον άλλον. Στον ζοφερό κόσμο του Φιόντορ Ντοστογιέβσκι, στον κόσμο των ηθικών αναζήτησεων  και των παθών,το θαύμα δεν συντελείται.

Στη  διπλή πραγματικότητα της ανώνυμης μεγαλούπολης, στο σύντομο διήγημά "Ένα αγοράκι στο χριστουγεννιάτικο δέντρο του Χριστού", ο κόσμος έχει δύο όψεις.

Στον ορατό κόσμο οι πλούσιοι αξιωματούχοι, οι χορτάτοι καριερίστες, γεμάτοι ικανοποίηση από τη ζωή τους περνούν την ώρα τους σε χορούς και διασκεδάσεις σε ολόφωτες, ζεστές αίθουσες.

Ο άλλος κόσμος, ο αόρατος, ο κόσμος των φτωχών και των καταφρονεμένων, αυτών που ζουν στα κρύα υπόγεια και πεινούν είναι ένας κόσμος παράλληλος

Σ' ένα από τα κρύα υπόγεια της πόλης ζει κι ένα αγοράκι μόλις επτά ετών. Ένα αγοράκι, που όπως αναφέρει ο συγγραφέας, τριγυρίζει στους δρόμους με το "χέρι απλωμένο". "Με το χέρι απλωμένο" είναι ένας τεχνικός όρος τον οποίο έχουν επινοήσει τα ίδια τα παιδιά, αυτά που τα στέλνουν να ζητιανέψουν κι αν δεν μαζέψουν αρκετά λεφτά, τα περιμένει ξυλοδαρμός. Το αγοράκι αυτό είναι πεινασμένο και έχει ξεπαγιάσει.

Τους δύο αυτούς παράλληλους κόσμους χωρίζει ένα διάφανο γυαλί.

"Να κι άλλος δρόμος, τόσο πλατύς! Εδώ σίγουρα μπορούν να σε ποδοπατήσουν. Πώς φωνάζουν όλοι, πώς τρέχουν και τι φώτα! Ω, αυτό τί είναι; Α, ένα μεγάλο τζάμι, και πίσω από το τζάμι ένα δωμάτιο, και στο δωμάτιο ένα δέντρο ίσαμε το ταβάνι. Είναι ένα έλατο, και πάνω στο έλατο τόσα φωτάκια, τόσα χρυσαφένια χαρτάκια και μήλα και κουκλάκια και μικρά αλογάκια. Πέρα δώθε στο δωμάτιο τρέχουν παιδιά στολισμένα και καθαρά, γελούν και παίζουν και τρώνε και πίνουν.(...)

Κοίταζε ο μικρός και θαυμάζει, γελάει μάλιστα, τώρα του πονάνε ήδη τα δακτυλάκια των ποδιών, ενώ των χεριών έγιναν κατακόκκινα, δεν κλείνουν και πονάνε όταν τα κουνάει.(...) αλλά να που πάλι βλέπει, μέσα από ένα άλλο τζάμι, ένα άλλο δωμάτιο κι ένα δέντρο, και στα τραπέζια πάνω γλυκίσματα κάθε είδους -αμυγδαλωτά, κόκκινα, κίτρινα, και κάθονται εκεί τέσσερις πλούσιες κυρίες που δίνουν σε όσους μπαίνουν γλυκά (...)

Πλησίασε στα κλεφτά ο μικρός, άνοιξε την πόρτα και μπήκε.(...) Μια κυρία έτρεξε γρήγορα ,του έβαλε στο χέρι ένα καπίκι και του άνοιξε την πόρτα για να βγει. Πόσο φοβήθηκε ο μικρός! Το καπίκι έπεσε την ίδια στιγμή και κύλησε πάνω στα σκαλοπάτια, γιατί δεν μπορούσε να κλείσει τα κόκκινα δάκτυλα του και να το σφίξει."(μετάφραση Ελένη Μπακοπούλου)

Στην ολόφωτη, χαρούμενη πόλη, το κρύο πιρουνιάζει, ο κρύος αέρας διαπερνά τα λιγοστά ρούχα του αγοριού, καίει το πρόσωπο και τα μάτια του γεμίζουν δάκρυα. Το αγοράκι πεθαίνει από το κρύο μόνο και πεινασμένο.

Τη νύχτα αυτή των Χριστουγέννων το θαύμα δεν συντελείται σ' αυτόν τον κόσμο δεν υπάρχει θέση για αυτό το παιδί. Στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο του Χριστού, τον περιμένει η αγάπη που δεν βρήκε στη γη και η νεκρή μητέρα του μαζί με πολλά άλλα παιδιά που είχαν την ίδια με αυτόν τύχη.

Ο κόσμος έχει δύο όψεις και τους παράλληλους κόσμους διαχωρίζει ένα παγωμένο τζάμι και μια ακόμη πιο παγερή αδιαφορία.

"Το ξέρω σίγουρα πως είμαι για να φυτεύω την απελπισία και την αποστροφή. Δεν κατέχω την τέχνη να νανουρίζω.. "(απόσπασμα από επιστολή του Φ. Ντοστογιέβσκι)

Τη νύχτα των Χριστουγέννων το θαύμα δεν συντελέστηκε, η πόλη και το αγόρι παρέμειναν ανώνυμα. Ο κόσμος των αντιθέσεων σε μια ανώνυμη μεγαλούπολη μέσα από τα μάτια και την αθωότητα ενός μικρού παιδιού δημιουργούν το αίσθημα της ματαιότητας και τη βεβαιότητα ότι στη θέση του αγοριού θα μπορούσε να είναι ο καθένας από εμάς.

Ελένη Τσολιά