Στην Ελλάδα απαγορεύονται τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Υπάρχουν πολλοί που συμφωνούν μ’ αυτή την απαγόρευση. Νομίζουν πως προστατεύει: (α) τα δημόσια πανεπιστήμια από τον ανταγωνισμό και (β) την κοινωνία από τους αποφοίτους μη-κρατικών πανεπιστημίων. Η αντίληψη αυτή είναι πέρα για πέρα λανθασμένη. Αντί να προσφέρει όφελος, η απαγόρευση είναι επιβλαβής για την κοινωνία. Και οι λόγοι είναι απλοί.

Ας ξεκινήσουμε από την υποτιθέμενη προστασία των κρατικών πανεπιστημίων από τον ανταγωνισμό. Προφανώς, ο ανταγωνισμός δεν αφορά στα χρήματα που παίρνουν από το κράτος, καθώς τα ιδιωτικά πανεπιστήμια – εξ’ορισμού– δεν  χρηματοδοτούνται από τους φόρους μας. Η προστασία έχει να κάνει με το διδακτικό προσωπικό: αν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια προσφέρουν καλύτερες αμοιβές , τότε τα δημόσια θα χάσουν τους καλύτερους δασκάλους τους. Αυτή η συλλογιστική έχει δύο τεράστια λάθη: το πρώτο είναι πως τα καλύτερα μυαλά φεύγουν ήδη στο εξωτερικό, εκεί όπου δεν απαγορεύονται τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, και όπου παίρνουν καλύτερους μισθούς και απολαμβάνουν καλύτερες συνθήκες εργασίας. Το δεύτερο λάθος είναι πως η προστασία από τον ανταγωνισμό έχει εδραιώσει ένα μονοπώλιο των κρατικών πανεπιστημίων, και τα μονοπώλια είναι εκ φύσεως συντηρητικά: δεν επιδέχονται καινοτομία, ούτε ανέχονται αξιολόγηση, ούτε νιώθουν πίεση να βελτιωθούν προς όφελος των φοιτητών και των διδασκόντων. Η αξιοκρατία έχει αντικατασταθεί από την κομματοκρατία, και η αριστεία από τη διαφθορά. Οι φοιτητές καίνε τις βιβλιοθήκες και τα εργαστήρια, κι εμείς οι υπόλοιποι συνεχίζουμε να πληρώνουμε τη ζημιά. Και το αποτέλεσμα είναι εμφανές: τα Ελληνικά πανεπιστήμια δε βρίσκονται πουθενά στην κατάταξη των καλύτερων 100 στον κόσμο, ούτε των 200, ούτε καν των 300.

Οι καλύτεροι Έλληνες φοιτητές και οι καλύτεροι Έλληνες επιστήμονες ξέρουν ότι μόνο στο εξωτερικό μπορούν να πάρουν τίτλους διεθνώς καταξιωμένους στην αγορά. Η έρευνα και καινοτομία που παράγουν ωφελεί όλους τους άλλους, όχι την Ελλάδα. Δε μας λείπουν τα καλά μυαλά. Απλώς, οι καλοί φοιτητές στην Ελλάδα περνούν χίλια βάσανα για να πάρουν το πτυχίο τους, οπότε στο εξωτερικό διαπρέπουν μόλις βρεθούν σε καλό περιβάλλον. Μόνο με το φιλότιμο των φοιτητών και των διδασκόντων βγαίνει η καλή δουλειά στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, το Ελληνικό σύστημα παράγει πολλούς πτυχιούχους και δασκάλους που μόνο εδώ θα διατηρούσαν τη θέση τους. Στα καλά πανεπιστήμια θα τους είχαν αξιολογήσει και διώξει πολύ σύντομα, ώστε οι πόροι που σπαταλιούνται σ’ αυτούς να απελευθερώνονταν για εκείνους που τους αξίζουν. Και μάλιστα, όταν οι πόροι αυτοί προέρχονται από τους φόρους μας, θα πρέπει να τους σεβόμαστε πολύ περισσότερο από το εάν προέρχονταν απλώς από τα δίδακτρα των φοιτητών. Κι αυτό μας φέρνει στο δεύτερο λόγο που ισχύει ακόμα η απαγόρευση των ιδιωτικών πανεπιστημίων: την υποτιθέμενη προστασία της κοινωνίας από τους αποφοίτους των ιδιωτικών πανεπιστημίων.

Υπάρχει διάχυτη η πεποίθηση πως στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, επειδή ο φοιτητής πληρώνει για τις σπουδές, θα πάρει ένα πτυχίο «γιαλατζί», αφού το πανεπιστήμιο θα τον κρατήσει μέχρι τέλους, αξίζει δεν αξίζει. Επομένως, λέει αυτή η στρεβλή συλλογιστική, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δε βγάζουν καλούς αποφοίτους, και άρα η κοινωνία πρέπει να προστατευτεί από αυτούς. Και θα είχαν δίκιο, αλλά μόνον αν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια λειτουργούσαν όπως λειτουργούν τώρα τα κρατικά: χωρίς αξιολόγηση των διδασκόντων, χωρίς να διώχνουν τους φοιτητές που δεν περνάνε τα μαθήματά τους, ανεχόμενα τις καταστροφές από φασιστικές «αριστερές» νεολαίες, και χωρίς να τους νοιάζει αν πέφτουν στις τελευταίες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης. Η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική: τα ιδιωτικά σχολεία στην Ελλάδα είναι εκείνα που όλοι θα ήθελαν να έχουν τα παιδιά τους, και τα δωρεάν δημόσια σχολεία είναι επιλογή ανάγκης. Τα ιδιωτικά σχολεία στην Ελλάδα έχουν αποφοίτους που διαπρέπουν στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου εδώ και πολλά χρόνια. Όσοι έχουν να πληρώσουν δεν το σκέφτονται ούτε στιγμή: στέλνουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικό σχολείο. Θα τολμούσε ποτέ κανείς να τους τα απαγορέψει; Όχι! Ευτυχώς, η αγορά εργασίας τα ξέρει αυτά και αναγνωρίζει και τους απόφοιτους των ιδιωτικών κολλεγίων γι’ αυτό που αξίζουν κι όχι για το χαρτί που κρατούν. Μόνο το κράτος δεν τους αναγνωρίζει, όντας εικόνα του κατεστραμμένου κρατικού πανεπιστημίου: βίαιες καταλήψεις, πάμφτωχες υποδομές, κομματοκρατία και νεποτισμός.

Ίσως, λένε κάποιοι, η ουσιαστική διαφορά δεν είναι μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού, αλλά μεταξύ του δωρεάν και του επί πληρωμή. Δηλαδή, επειδή επιμένουν πως η ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται δωρεάν, επιλέγουν να απαγορέψουν την επί πληρωμή. Σε αυτούς υπάρχει μια απλούστατη απάντηση: δωρεάν πρέπει να είναι για το φοιτητή. Αν ο φοιτητής περάσει στις εισαγωγικές εξετάσεις, τότε να του πληρώνουμε τα δίδακτρα. Και ας επιλέξει εκείνος σε ποια σχολή θέλει να πάει, δημόσια ή ιδιωτική. Αν έχει καλούς βαθμούς, ας πάρει περισσότερα λεφτά. Αν δεν περάσει τα μαθήματά του, τότε να παίρνει λιγότερα λεφτά (ή καθόλου, αν δεν περάσει στις επαναληπτικές εξετάσεις). Το κράτος μπορεί να διατηρήσει όσα πανεπιστήμια θέλει, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές, και οι φοιτητές σε αυτά μπορούν να παίρνουν και μπόνους διδάκτρων ή να είναι πιο χαμηλές οι βάσεις εισαγωγής. Αλλά η ουσία της δωρεάν παιδείας είναι να έχουν οι φοιτητές την ευχέρεια της επιλογής: δωρεάν ναι, αλλά όπου θες εσύ!

Με λίγα και απλά λόγια είδαμε πόσο εύκολα καταρρίπτεται η απαγόρευση των ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Οι μόνοι που συνεχίζουν να υποστηρίζουν αυτή την παλαβή απαγόρευση είναι τα στενά συντεχνιακά συμφέροντα των προνομιούχων: διαπλεκόμενοι πρυτάνεις, κομματικές νεολαίες, και όσοι έχουν αυτόματα επαγγελματικά δικαιώματα σε κλειστά επαγγέλματα με τα πτυχία των κρατικών πανεπιστημίων. Για οποιονδήποτε δεν είναι προνομιούχος και θέλει για τα παιδιά του την καλύτερη δυνατή παιδεία, η απαγόρευση των ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι απλώς παράλογη. Η λύση είναι απλή: να πληρώνουμε στους φοιτητές τα δίδακτρα και να τους δώσουμε την ευκαιρία να επιλέξουν εκείνοι πού θα μορφωθούν.

Φώτης Κοκοτός