Η Marianne von Werefkin γεννήθηκε στην πόλη Τούλα της Ρωσίας στις 10 Σεπτεμβρίου 1860. Προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Ήταν κόρη του διοικητή του συντάγματος Ekaterinaburg. Η γιαγιά της Anna Daragan (nee Balugyianskaya, (1806-1877) ήταν διάσημη συγγραφέας παιδικών βιβλίων και η μητέρα της, Yelizaveta Werefkin (νέα Daragan), ήταν ερασιτέχνης ζωγράφος. 

Η Marianne άρχισε να ζωγραφίζει σε ηλικία 14 ετών αφού αρρώστησε και οι πρώτες εικόνες της απεικόνιζαν οράματα που προέκυψαν από τον υψηλό πυρετό. Η ζωγραφική της ενθαρρύνθηκε από τη μητέρα της, για την οποία η Marianne αναφέρθηκε περισσότερες από μία φορές στο βιβλίο - ημερολόγιό της «Γράμματα σε έναν άγνωστο»  (Lettres a un Inconnu). 

Πήρε τα πρώτα ιδιωτικά μαθήματα ζωγραφικής στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών. Το 1880 μαθήτευσε δίπλα στον Ilya Repin τον πιο σημαντικό ζωγράφο του ρωσικού ρεαλισμού.  Το 1888 είχε ένα ατύχημα κατά την διάρκεια ενός κυνηγιού στο οποίο πυροβόλησε κατά λάθος το δεξί της χέρι, το οποίο παρέμεινε ανάπηρο μετά από μια μακρά περίοδο ανάρρωσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καθυστερήσει η καλλιτεχνική της πρόοδος αλλά σιγά – σιγά κατάφερε να επανέλθει.

Το 1892 στο εργαστήριο του Repin γνώρισε τον αξιωματικό και ζωγράφο Alexei Jawlenski τέσσερα χρόνια νεώτερό της. Έγιναν ζευγάρι, μετακόμισαν στο Μόναχο και η Marianne διέκοψε την ζωγραφική της και αφιερώθηκε στην εξέλιξη της καλλιτεχνικής του πορείας.

Η Werefkin και ο Jawlensky ταξίδεψαν πολύ σε όλη την Ευρώπη, μελέτησαν τη νέα γαλλική ζωγραφική όπως και την αναγεννησιακή τέχνη στην Ιταλία. Ο Fra Angelico ήταν ο αγαπημένος ζωγράφος της Werefkin. Το ταξίδι τους χρηματοδοτήθηκε από τη σύνταξη 7.000 ρούβλια του πατέρα της, την οποία έλαβε η Werefkin μετά το θάνατό του μέχρι την εποχή της Ρώσικης επανάστασης.

Η σχέση τους κατά τα λεγόμενα της ζωγράφου ήταν πλατωνική καθότι οι πουριτανικές απόψεις της υποστήριζαν την αγνότητα της σχέσης μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Το 1901 όμως αποκαλύφθηκε ότι η υπηρέτρια τους Lelya ήταν έγκυος από τον Jawlensky. Το μωρό γεννήθηκε σε ένα χωριό της Ρωσίας το 1902 και αργότερα παρουσιάστηκε ως ανιψιός του Jawlensky. Η Werefkin ένιωσε προδομένη διότι θυσιάστηκε τόσο πολύ και κυρίως επειδή είχε εγκαταλείψει την δική της καλλιτεχνική εξέλιξη.

Άρχισε να ζωγραφίζει ξανά το 1906. Το 1907 δημιούργησε τα πρώτα της εξπρεσιονιστικά έργα. Επηρεάστηκε από το στυλ του  Paul Gauguin, του Louis Anquetin και του Edvard Munch.  Μαζί με τον Jawlensky πέρασαν το 1908 αρκετές περιόδους δουλεύοντας με τους Kandinsky και Münter στην γραφική αγροτική πόλη Murnau κοντά στο Μόναχο, όπου η Gabriele Münter είχε ένα σπίτι.

Η Werefkin στο διαμέρισμά της στο Μόναχο εγκαινίασε ένα σαλόνι το οποίο σύντομα έγινε κέντρο ζωντανής καλλιτεχνικής ανταλλαγής μεταξύ μελών της γερμανικής και ρωσικής πρωτοπορίας. Αργότερα αυτοί οι καλλιτέχνες ίδρυσαν την Νέα Ένωση Καλλιτεχνών στο Μόναχο, NKVM  (Neue Künstlervereinigung München) και τον Γαλάζιο Καβαλάρη (Der Blaue Reiter).

Με το ξέσπασμα του  Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου η Werefkin και ο Jawlensky μετανάστευσαν στην Ελβετία, κοντά  στη Γενεύη.  Αργότερα μετακόμισαν στη Ζυρίχη.  Χώρισαν το 1921 διότι ο Jawlensky παντρεύτηκε τη μητέρα του γιου του και η Werefkin μετακόμισε μόνη της στην Ascona, στο Lago Maggiore. Παρά το αίσθημα της απόλυτης μοναξιάς της στα 61, συνέχισε να εργάζεται, ζωγράφισε πολλά πολύχρωμα τοπία σε εξπρεσιονιστικό στυλ. Παράλληλα δημιούργησε καλλιτεχνικά ρεύματα γύρω της και το 1924 ίδρυσε την καλλιτεχνική ομάδα "Großer Bär" (δηλ. Big Bear, Ursa Major). 

Η Werefkin έγραφε στις σημειώσεις της: "Η τέχνη του μέλλοντος είναι το συναίσθημα.". Οι απόψεις της είχαν μεγάλη επιρροή στον Wassily Kandinsky και το έργο του "Το Πνευματικό στην Τέχνη".

«Τα γράμματα σε ένα άγνωστο» ρίχνουν νέο φως στις περίπλοκες σχέσεις του ζεύγους Werefkin-Jawlensky αλλά και στη σύλληψη μιας νέας τέχνης με επίκεντρο τον συμβολικό λυρισμό των χρωμάτων και των σχημάτων. Τα έργα της Werefkin αποτελούν μια καθαρή καλλιτεχνική δημιουργία, μια μεγάλη συνεισφορά στον εξπρεσιονισμό με υψηλές προσδοκίες, η οποία εξέφρασε τον εικαστικό νεωτερισμό στην Ευρώπη.

Στα τελευταία χρόνια της αντιμετώπισε πολλά προβλήματα φτώχειας και ασθενειών. Δεν έπαιρνε τη σύνταξη του πατέρα της και πουλούσε σπάνια έργα. Είχε την βοήθεια και προστασία κάποιων φίλων. Όταν ο ισχυρός επιχειρηματίας και συλλέκτης Max Emden, έστειλε έναν υπηρέτη του για να την βοηθήσει αγοράζοντας μερικά έργα της, εκείνη τον επέπληξε διότι θεωρούσε ότι τα έργα θα έπρεπε να  αγοραστούν μόνο με αγάπη και σεβασμό. Τα χρήματα δεν θα μπορούσαν να αγοράσουν τα πάντα.    

Η ζωγράφος πέθανε στην Ασκόνα στις 6 Φεβρουαρίου 1938 και θάφτηκε στο ρωσικό νεκροταφείο της πόλης.

Κατερίνα Κοφφινά

Πηγές:

• https://www.museoascona.ch/de/ausstellungen/lebensmenschen
• https://translate.google.com/translate?hl=el&sl=en&u=https://www.tretyakovgallerymagazine.com/articles/switzerland%25E2%2580%2593russia-crossroads-cultures/marianne-werefkin-woman-and-artist&prev=search&pto=aue
• https://www.bookdepository.com/Lettres-Un-Inconnu-Marianne-Werefkin/9782252034989
• https://taldiacomohoy.es/category/paises/alemania/page/8/

https://www.bookdepository.com/Lettres-Un-Inconnu-Marianne-Werefkin/9782252034989