Η έννοια του χρόνου είναι αυτονόητη.
Μία ώρα αποτελείται από έναν ορισμένο αριθμό λεπτών, μια ημέρα απο έναν ορισμένο αριθμό ωρών και ένα έτος απο έναν ορισμένο αριθμό ημερών. Σπάνια όμως σκεφτόμαστε τη θεμελιώδη φύση του χρόνου.

Ο χρόνος περνάει ασταμάτητα, και  εμείς  τον ακολουθούμε με ρολόγια και ημερολόγια. Ωστόσο, δεν μπορούμε να τον μελετήσουμε όπως  μπορούμε να μελετήσουμε τον χώρο. Παραδείγματος  χάριν δε μπορούμε να τον εξετάσουμε με ένα μικροσκόπιο ή να πειραματιστούμε με αυτόν. Όσο αυτός εξακολουθεί να περνάει, εμείς καθόμαστε ανήμποροι να εξηγήσουμε τι συμβαίνει. Μένουμε απλοί παρατηρητές ενός θεάματος που δε μπορούμε καν να δούμε.

Ο χρόνος μας γίνεται αισθητός  μέσω των μεταβολών.
Μεταβολών όπως η κίνηση της Σελήνης γύρω από τη Γη ή η κίνηση της Γης γύρω απο τον Ήλιο. Το πέρασμα του χρόνου λοιπόν,  είναι πράγματι στενά συνδεδεμένο με την έννοια του χώρου.

Σύμφωνα με τη γενική θεωρία της σχετικότητας, ο χώρος, ή το σύμπαν, εμφανίστηκε με τη Μεγάλη Έκρηξη  περίπου 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Πριν από αυτό, όλη η ύλη του Σύμπαντος ήταν συγκεντρωμένη σε μια εξαιρετικά μικρή σφαίρα, αμελητέων διαστάσεων.

Πρίν  απο αυτό δεν υπήρχε ύλη και κατά συνέπεια δεν υπήρχε  ούτε  χρόνος, εφόσον αυτός είναι  ιδιότητα του χώρου.Το να ρωτήσουμε λοιπόν τι υπήρχε πρίν τη Μεγάλη Έκρηξη, έχει  το ίδιο νόημα με το να ρωτήσουμε  τί υπάρχει βορειότερα απο τον Βόρειο Πόλο!

ΠΩΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ;

Ο Αϊνστάιν συνήθιζε να λέει:  «Βάλτε το χέρι σας σε μια καυτή σόμπα για ένα λεπτό, και θα σας φανεί σαν μια ώρα. Καθίστε με ένα όμορφο κορίτσι για μια ώρα και θα σας φανει σαν ένα λεπτό. Αυτό είναι η σχετικότητα».

Εδώ, ο Αϊνστάιν αναφέρεται στον ψυχολογικό  χρόνο.

Ο ψυχολογικός  χρόνος  είναι διαφορετικός,  τόσο από το φυσικό χρόνο όσο και απο τον βιολογικό  χρόνο. Είναι συνάρτηση της διάθεσης μας, του βαθμού απασχόλησής μας τη δεδομένη στιγμή, ή ακόμη και της ηλικίας μας.
Θα έχετε παρατηρήσει, οτι καθώς μεγαλώνουμε, τα χρόνια μας φαίνονται μικρότερα σε διάρκεια.
Αυτό συμβαίνει επειδή σαν όντα σκεπτόμαστε συγκριτικά.

Ας πούμε για ένα παιδί 10 ετών,  το πέρασμα ενός  χρόνου ισοδυναμεί με το ενα δέκατο της ηλικίας του, ενώ για έναν ενήλικα 50 ετών, το ίδιο διάστημα ισοδυναμεί με το ένα πεντηκοστό της ηλικίας του.Είναι επόμενο λοιπόν να έχουμε διαφορετική αντίληψη για τον χρόνο καθώς προσθέτουμε χρόνια στον παρονομαστή του παραπάνω κλάσματος.

Ο ψυχολογικός χρόνος είναι δηλαδή υποκειμενικός.

Απο την άλλη μεριά έχουμε τον βιολογικό χρόνο.
Το εσωτερικό κιρκαδιανό μας σύστημα ή κοινώς το βιολογικό ρολόι του οργανισμού.

 Μετά απο χιλιάδες χρόνια εξελικτικής διαδικασίας, καταλήξαμε σε έναν τύπο εσωτερικής μέτρησης, ο οποίος μας υπαγορεύει το αν θα νυστάζουμε ή όχι το βράδυ, αν θα έχουμε διαύγεια μετα απο ενα 24ωρο χωρίς ύπνο κ.λπ.
Ο βιολογικός χρόνος  επηρεάζει πολλές σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού τόσο σωματικές όσο και νοητικές, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται η μάθηση, η μνήμη, και η συγκέντρωση.
 Η οποιαδήποτε διαταραχή στη σχέση του κιρκαδιανού ρυθμού και του ρυθμού διακύμανσης της δραστηριότητας στον οργανισμό σημαίνει «εσωτερική κακοφωνία» και επηρεάζει μεγάλο τμήμα της ψυχικής διάθεσης, των νοητικών λειτουργιών, της εν γένει ανθρώπινης συμπεριφοράς και των σωματικών λειτουργιών. Ένα κλασσικό παράδειγμα τέτοιας «κακοφωνίας» είναι το τζετ λαγκ.

Τέλος έχουμε τον φυσικό χρόνο, ο οποίος είναι ο χρόνος που μετράμε με τα ρολόγια μας. Ο χρόνος που αναφέρθηκα στην αρχή του  παρόντος άρθρου και ο χρόνος που ταλαιπωρεί εδώ και αιώνες τους φυσικούς.

Ο Ισαάκ Νιούτον στο μνημειώδες για την επιστήμη σύγγραμα  του, Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (1687)  μας λέει οτι ο απόλυτος, αληθινός, και μαθηματικός χρόνος, από τη φύση του, αλλάζει με σταθερό τρόπο χωρίς να έχει σχέση με  οποιοδήποτε εξωτερικό γεγονός και επομένως, χωρίς αναφορά σε οποιαδήποτε αλλαγή ή τρόπο μέτρησης του χρόνου (π.χ., της ώρας, ημέρας, του μήνα ή του έτους).

Οι ιδέες του Νιούτον, άντεξαν για περίπου δυόμιση  αιώνες, μέχρι να έρθει ο Αινστάιν με την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας το 1905 και να καταρρίψει τις τρέχουσες φυσικές απόψεις εν μια νυκτί.

Σύμφωνα με τη θεωρία της ειδικής Σχετικότητας, η ακριβής χρονική διάρκεια μεταξύ δύο καθορισμένων γεγονότων θα εξαρτάται απο το πως συμπεριφέρεται ο παρατηρητής. Το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο χτυπημάτων του ρολογιού μου ίσως είναι μια ώρα αν κάθομαι ακίνητος στο γραφείο μου, αλλά θα είναι μικρότερο απο μία ώρα αν κινούμαι.
Επειδή ο δικός σας και ο δικός μου χρόνος δεν συμβαδίζουν όταν κινούμαστε διαφορετικά, καταλήγουμε ότι είναι αδύνατον να υπάρχει παγκόσμιος απόλυτος χρόνος, όπως υπέθεσε ο Νιούτον.

Ο Αινστάιν λοιπόν κατέληξε στις εξής 2 αρχές:

Α) Η Αρχή της Σχετικότητας
 Οι νόμοι με τους οποίους οι καταστάσεις των φυσικών συστημάτων υπόκεινται σε αλλαγές δεν μεταβάλλονται, είτε δεχόμενοι τις αλλαγές αυτές ως προς ένα σύστημα αναφοράς είτε ως προς άλλο που κάνει ομοιόμορφη μεταφορική κίνηση σε σχέση με αυτό.

και Β) Η Αρχή Αμεταβλητότητας (σταθερής) της ταχύτητας του φωτός
Το φως διαδίδεται στο κενό με μια ταχύτητα c (σταθερή και ανεξάρτητη της κατεύθυνσης) σε τουλάχιστον ένα σύστημα αδρανειακών συντεταγμένων (αδρανειακό σύστημα), ανεξάρτητα από το είδος της κίνησης της φωτεινής πηγής.

Οι συνέπειες της ειδικής σχετικότητας προέρχονται από τις εξισώσεις των μετασχηματισμών Λόρεντζ. Αυτοί οι μετασχηματισμοί και άρα ή ειδική θεωρία της σχετικότητας, οδηγούν σε διαφορετικές φυσικές προβλέψεις από εκείνες της Νευτώνειας μηχανικής, όταν οι σχετικές ταχύτητες γίνουν συγκρίσιμες με την ταχύτητα του φωτός. Η ταχύτητα του φωτός είναι τόσο μεγαλύτερη από οτιδήποτε οι άνθρωποι μπορούν να συναντήσουν, που κάποια από τα αποτελέσματα που έχουν προβλεφθεί φαίνεται να είναι αντικρουόμενα.

Όλα τα παραπάνω είναι σημαντικά και ουσιώδη χαρακτηριστικά του χρόνου και ως ένα βαθμό μας βοηθούν να κατανοήσουμε κάποιες πτυχές του, αλλά παρ’όλα αυτά, στην ουσία απέχουμε πολύ απο το να κατανοήσουμε τι πραγματικά είναι ο χρόνος καθαυτός.

Στην εικόνα του άρθρου βλέπετε το έργο The Persistence of Memory του Σαλβαντόρ Νταλί. Μια ελαιογραφία του 1931. Τα ρολόγια που λιώνουν αντιπροσωπεύουν το χάσιμο της σημασίας του χρόνου που θέλει να δείξει ο Νταλί. Τα μυρμήγκια που περπατούν πάνω στο ρολόι αντιπροσωπεύουν τη φθορά του χρόνου. Ο τίτλος του έργου αφορά την ικανότητα της μνήμης να συγκρατείται στον χρόνο καθώς αυτός φθείρεται γύρω της.

Ηλίας Σεκέρης