Ο ποιητής Ράινερ Μαρία Ρίλκε

Από τις αρχές του 1900 τα καλλιτεχνικά κινήματα και οι καλλιτεχνικές κοινότητες στην Ευρώπη είχαν αρχίσει να αυξάνονται. Οι κοινότητες αυτές συχνά επέλεγαν χωριά ή ωραίες τοποθεσίες στη φύση όπου συγκεντρώνονταν οι καλλιτέχνες για να δημιουργήσουν αναπόσπαστοι από τις εξωτερικές επιδράσεις. Ζωγράφοι, γλύπτες, γραφίστες και άλλες ειδικότητες αποτραβηγμένοι από την ζωή στην μεγαλούπολη αλλά και από τον στείρο ακαδημαϊσμό των επίσημων σχολών, αναζητούσαν νέους τρόπους έκφρασης και αναζήτησης. Επιθυμούσαν να διαμορφώσουν έναν νέο τρόπο ζωής.

Το Βόρπσβεντε στα περίχωρα της Βρέμης ήταν ένα τέτοιο μέρος. Επιλέχθηκε αρχικά από τους ζωγράφους Fritz Mackensen και Otto Modersohn ως τόπος κατοικίας τους. Στη συνέχεια το 1890 οργάνωσαν εκεί μια σχολή σχεδίου και το 1908 ο ζωγράφος και σχεδιαστής Heinrich Vogeler, θαυμαστής του Άγγλου William Morris, ίδρυσε με τον αδελφό του εργαστήρια δημιουργίας επίπλων, τα οποία έγιναν διάσημα.

Η φήμη του Βόρπσβεντε οφείλεται και στην παραμονή του ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε εκεί πριν την εγκατάστασή του στο Παρίσι το 1902.

Ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε γνώρισε τη ζωγράφο Πάουλα Μόντερσον - Μπέκερ το 1900   στην κοινότητα του Βόρπσβεντε και αντιλήφθηκαν αμέσως ότι μεταξύ τους υπήρχε καλλιτεχνική και πνευματική συγγένεια.

Τις ώρες που περνούσε μαζί της εκεί τις χαρακτηρίζει όμορφες και πλούσιες σε επικοινωνία τόσο στις συζητήσεις όσο και στη σιωπή. Συγκεκριμένα λέει:

"Μιλούσαμε για τον Τολστόι, για το θάνατο, για τον Ζορζ Ρόντενμπαχ, για τον Χάουπτμαν, για τη ζωή και την ομορφιά που βρίσκεται σε κάθε βίωμα, για το να μπορείς να πεθάνεις για την αιωνιότητα και για το ότι και οι δυο μας αισθανόμασταν συγγενείς προς το αιώνιο(...). Πρώτη φορά την είδα τόσο λεπτή και τρυφερή μέσα στη λευκή κοριτσίστικη υπόστασή της".

Η συνεισφορά της Μπέκερ στην τέχνη του 20ου αιώνα άνοιξε το δρόμο για τις μελλοντικές γυναίκες καλλιτέχνες να εξερευνήσουν θέματα θηλυκότητας στο έργο τους. «Νιώθω ότι έρχεται σύντομα η στιγμή που δεν χρειάζεται πλέον να ντρέπομαι και να παραμένω σιωπηλή, αλλά νιώθω με υπερηφάνεια ότι είμαι ζωγράφος». Υποστηρίζεται ότι εισήγαγε μετα-ιμπρεσιονιστικό στυλ στη γερμανική τέχνη, επηρεασμένη από το έργο των Γκωγκέν και Σεζάν από τις σπουδές της στο Παρίσι. Η Μπέκερ μύησε τον Ρίλκε στην ζωγραφική και στην ιδιαίτερη ματιά και επίσης του μίλησε για το έργο του Σεζάν, ο οποίος στη συνέχεια αποτέλεσε έμπνευση  για τον ποιητή.

Τον Απρίλιο του 1901 ο Ρίλκε παντρεύτηκε τη γλύπτρια Κλάρα Βέστχοφ και έμειναν σε ένα αγρόκτημα κοντά στο Βέστερβεντε. Εκεί ο Ρίλκε έγραψε τη μονογραφία για την αποικία των καλλιτεχνών του Βόρπσβεντε.

Τα Χριστούγεννα του 1905 επισκέφτηκε πάλι το Βόρπσβεντε και είδε για πρώτη φορά έργα της Μπέκερ. Έγραψε σχετικά:

"Το πιο ιδιαίτερο της τωρινής μου επίσκεψης ήταν ότι βρήκα την Μόντερσον σε μια εντελώς προσωπική εξέλιξη της τέχνης της να ζωγραφίζει κατευθείαν μπροστά, χωρίς να λαμβάνει υπόψη της τίποτα, πράγματα που θυμίζουν το Βόρπσβεντε, αλλά που ωστόσο κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να δει και να ζωγραφίσει. Βαδίζοντας σε αυτόν το δικό της δρόμο, αγγίζει κατά περίεργο τρόπο τον Βαν Γκογκ και τη δική του κατεύθυνση".      

Παρά το γεγονός ότι πούλησε λίγους πίνακες κατά τη διάρκεια της ζωής της, το ξεχωριστό ύφος της και η επιμονή της στην υπερνίκηση σημαντικών φραγμών όσον αφορούσε τις γυναίκες καλλιτέχνιδες σε συνδυασμό με τα τολμηρά θέματά της την έκαναν κορυφαία καλλιτέχνη της γενιάς της.

Το 1906 η Μπέκερ ζωγράφισε το πορτρέτο του Ρίλκε χωρίς όμως να το ολοκληρώσει. Παρά το γεγονός ότι το πορτρέτο ήταν ημιτελές, όσοι είχαν γνωρίσει τον Ρίλκε υποστήριζαν ότι τον απέδωσε με μοναδικό τρόπο. Ένα πορτρέτο μεγάλης εκφραστικότητας και πνευματικότητας.

Το 1907 η ζωγράφος πέθανε απρόσμενα μετά τον τοκετό της σε ηλικία 31 ετών. Ο Ρίλκε συντετριμμένος  έγραψε ένα χρόνο μετά το "Ρέκβιεμ για μια φίλη".

Κατερίνα Κοφφινά

Πηγές

• Jacques Dugast, Η Πολιτιστική ζωή στην Ευρώπη, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2020.
• Rainer Maria Rilke, Μικρά Δοκίμια για την Τέχνη, εκδ. Printa, Αθήνα 2017.
• Rainer Maria Rilke, Ρέκβιεμ για μια φίλη κ για τον Βολφ Γκραφ φον Κάλκροϊτ, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2010.
• https://www.db.com/news/detail/20190308-how-five-iconic-women-helped-shape-history-paula-modersohn-becker
• https://www.moma.org/artists/4037
• https://www.poesiadelnostrotempo.it/premio-internazionale-rainer-maria-rilke-duino-aurisina-i-edizione-2021/