Ο Ηρακλής Πυργιανάκης είναι Αρχιτέκτονας Μηχανικός (iraklis@otenet.gr ) και ζει στο Ηράκλειο.
Σπούδασε στην Αρχιτεκτονική Σχολή Βενετίας IUAV και έχει εργαστεί ως καθηγητής στα ΤΕΙ Ηρακλείου. Διετέλεσε Νομαρχιακός Σύμβουλος και Αντινομάρχης Ηρακλείου από το 1993-1998. Ο κ. Πυργιανάκης επίσης ως Αρχιτέκτονας έχει μελετήσει και αναστηλώσει πλήθος κτιρίων, ναών και ιστορικών συνόλων της Κρήτης.

- Συνήθως οι θετικοί επιστήμονες απομακρύνονται από την Ιστορία. Εσείς, ωστόσο, ακολουθείτε, μια διαφορετική συμπόρευση με το παρελθόν. Ποια τα κίνητρα της προσωπικής ενασχόλησης με μια ανθρωπιστική, όσο κοινωνική επιστήμη, όπως η Ιστορία;
Καταρχήν να σας ευχαριστήσω για αυτή τη συνέντευξη που ομολογώ ότι με ξάφνιασε ευχάριστα αλλά διαβάζοντας και τις συνεντεύξεις σοβαρών ερευνητών και συμπολιτών μας σε εσάς, κι επειδή γνωρίζω τη δουλειά σας, δέχτηκα με χαρά να συνομιλήσουμε. Όντως, είναι αλήθεια ότι από μικρός μου άρεσε η ιστορία, περισσότερο η μελέτη και η αρχειακή τεκμηρίωση με ντοκουμέντα της προφορικής εκδοχής της ιστορίας, ήτοι η έμπρακτη απόδειξη ήτανε κάτι που πάντοτε με συγκινούσε αφάνταστα. Η Αρχιτεκτονική ως επιστήμη οπωσδήποτε προηγήθηκε. Μπορώ να πω ότι πάντρεψα αρμονικά τα δύο ενδιαφέροντά μου και όποτε μου δινόταν η δυνατότητα βοηθούσα με όποιες δυνάμεις είχα στην ανάδειξη ιστορικών τοπικών γεγονότων ή στην προστασία κτιρίων και καταγραφή ιστορικών στιγμών που αφορούσαν στην Κρήτη.

- Η Αρχιτεκτονική ήρθε σε νεαρή ηλικία ως επάγγελμα και ως σπουδή. Σήμερα θα αντιστρέφατε το κλάσμα να γινόσασταν επαγγελματίας της ιστορικής επιστήμης;
Όχι, δεν θα αντέστρεφα το κλάσμα και να γινόμουν μόνο επαγγελματίας, όπως λέτε, της ιστορικής επιστήμης. Αυτό που θα έκανα θα ήτανε να εμβαθύνω με πανεπιστημιακές σπουδές στον τομέα των αναστηλώσεων και των επεμβάσεων στα μνημεία και θα ξεκινούσα από πολύ νωρίτερα το πάντρεμα της αρχιτεκτονικής με τη διάσωση και ανάδειξη της ιστορικής γνώσης, ιδιαίτερα στην Κρήτη.

- Η Κρήτη είναι ένα νησί που παρήγαγε αλλά και εξακολουθεί να παράγει παραδόσεις και κουλτούρα. Πώς μπορούμε να μελετήσουμε τον πολιτισμό όσοι ενδιαφερόμαστε;
Πράγματι είναι αλήθεια ότι η Κρήτη παρήγαγε πολιτισμό σε πολλούς τομείς από την Πολιτική (Pax Minoica, Ελευθέριος Βενιζέλος) έως την Αρχιτεκτονική (λ.χ. Παλάτι στην Κνωσό, Ανάκτορο Φαιστού, Ανάκτορο Μαλλίων, Ανάκτορο Ζάκρου), την Αναγεννησιακή Κρητική Ποίηση (Ερωτόκριτος), την Αναγεννησιακή Κρητική Ζωγραφική (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) και την Πεζογραφία/Λογοτεχνία (Νίκος Καζαντζάκης). Μια συνισταμένη όλων των παραγόμενων έργων είναι η υπέρμετρη αγάπη για την ελευθερία και την ποιότητα ζωής. Σήμερα, πώς μπορούμε να μελετήσουμε συνολικά τον Κρητικό Πολιτισμό; Θα έλεγα κυρίως από τα σχολεία και το Πανεπιστήμιο, κάτι που δυστυχώς τώρα γίνεται εντελώς επιδερμικά. Πάντα πίστευα ότι η Ιστορία της Κρήτης πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία περισσότερο. Η διάσωσή της και ό, τι έχει γίνει έως σήμερα οφείλεται στον πατριωτισμό και στον αυθορμητισμό κάποιων ανθρώπων, δασκάλων ή ερευνητών που αγαπούν υπερβολικά την Κρήτη.


- Στο Λουσούδι επάνω στα Αστερούσια, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε έναν ιστορικό ναό για τους Τρεις Ιεράρχες στο νεοελληνικό φως. Μιλήστε μας για την περίπτωση του Ιωσήφ Φιλάγρη και τη δράση του εκεί επί βενετοκρατίας.
Ο Ιωσήφ Φιλάγρης έζησε περί τα 1330-1400. Χαρισματικός άνθρωπος, μοναχός και δάσκαλος, όμως τότε η Κρήτη ζούσε σε συνεχή αναβρασμό από τις επαναστάσεις των Καλλέργηδων ενάντια στους κατακτητές Βενετούς οι οποίοι ήθελαν με τους σκληρότερους τρόπους  να επιβάλλουν τον Καθολικισμό στους υπόδουλους Κρητικούς. Ο Ιωσήφ Φιλάγρης διωκόμενος καταφεύγει στα Αστερούσια, την κοιτίδα του Χριστιανισμού για το νησί εκείνα τα χρόνια. Επάνω στα Αστερούσια Όρη, στους πρόποδες του όρους Κόφινα, ο Φιλάγρης δημιουργεί εκεί ένα Μοναστήρι για τους Τρεις Ιεράρχες στην τοποθεσία Λουσούδι. Στο μοναστήρι αυτό διδάσκει, εκτός από τα πατερικά κείμενα, τους σημαντικούς αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους (Αριστοτέλη, Πλάτων, Ηράκλειτο). Ο Ιωσήφ Φιλάγρης διδάσκει ιατρική, αστρονομία και μαθηματικά. Ο ίδιος καταγράφει και αντιγράφει τα αρχαία κείμενα που αυτή τη στιγμή διασώζονται στις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου, όπως στο Βατικανό, στο Βουκουρέστι, στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη. Ο Φιλάγρης δημιουργεί, δηλαδή, το πρώτο πανεπιστήμιο στην Ελλάδα.

- Πότε άρχισε η αναπαλαίωση του μνημείου; Σήμερα ο χώρος είναι επισκέψιμος;
Το Μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών και ο γύρω χώρος ήτανε ιδιοκτησία της οικογένειας Σταματάκη από τα Καπετανιανά και ο μοναχός σήμερα Ιλαρίων Σταματάκης το δώρισε στη Μονή Κουδουμά. Το χώρο με το ερειπωμένο εκκλησάκι που είχε μετατραπεί σε μάνδρα και στάβλο υποδείχθηκε από το λαογράφο Γιώργο Σταματάκη στο δημοσιογράφο-συγγραφέα Νίκο Ψιλάκη, ο οποίος με τη διορατικότητα και τις γνώσεις του, ο κ. Ψιλάκης ήτανε εκείνος ο οποίος τεκμηρίωσε επιστημονικά ότι το συγκεκριμένο εκκλησάκι αποτελεί το καθολικό της Μονής των Τριών Ιεραρχών. Στη συνέχεια, μετά από αρκετά χρόνια, ο καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων  ο κ. Αθανάσιος Παλιούρας ξεκίνησε την ανασκαφή το 2010 και μόλις τότε ήρθε στο φως το μοναστήρι με τα κελιά, το αντιγραφείο και οι διάφοροι βοηθητικοί χώροι. Ακολούθως έγινε και η αναστήλωση του ερειπωμένου Ναού με τη βοήθεια και τη δική μου και χρηματοδοτήθηκε από την Ιερά Μονή Παναγίας Κουδουμά. Οφείλουμε να πούμε εδώ ότι κινητήριος νους σε όλη αυτή την προσπάθεια ήταν ο ηγούμενος της Μονής Κουδουμά Μακάριος Σπυριδάκης.

Σήμερα ο χώρος είναι περιφραγμένος και επισκέψιμος. Μπορεί κανείς να επισκεφτεί τον αρχαιολογικό χώρο και το Μοναστήρι από την περιοχή των Άνω Καπετανιανών σε απόσταση 2,5 χλμ σε καλό  χωματόδρομο. Το Μοναστήρι λειτουργεί στις 30 Ιανουαρίου, ανήμερα των Τριών Ιεραρχών και η πρώτη λειουργία μετά από 600 χρόνια ερημιάς τελέστηκε το 2016, προεξάρχοντος του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας, Μακάριου Δουλουφάκη.

Δείτε το βίντεο ΕΔΩ

- Η Ιστορία της βενετοκρατίας δεν έχει λάβει ακόμα τη δέουσα προσοχή στην Ελλάδα σε αντίθεση με την Ευρώπη όπου για παράδειγμα διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο Άμστερνταμ. Εσείς έχετε προσπαθήσει να ευαισθητοποιήσετε την ακαδημαϊκή κοινότητα στην Κρήτη. Πού έχει μείνει αυτή η πρωτοβουλία;
Αυτό είναι αλήθεια. Η ενετική περίοδος  στην Κρήτη διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο Άμστερνταμ από την εξαίρετη καθηγήτρια και συμπατριώτισσά μας, Ηρακλειώτισσα μάλιστα, την κυρία Τατιάνα Μαρκάκη και δυστυχώς δεν διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.  Δύο χρόνια πριν πήραμε μία πρωτοβουλία στα πλαίσια του Διεθνούς Συνεδρίου «Ο Κρητικός Πόλεμος, 1645-1669: Οι Άγνωστες Πτυχές της Ιστορίας » που εγκαινίασε την ανακαινισμένη Βικελαία Βιβλιοθήκη. Τότε εκδόθηκε ένα ψήφισμα που στάλθηκε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στο Υπουργείο Παιδείας, αλλά όσο γνωρίζω, ακόμα δεν υπάρχει καμία εξέλιξη. Αυτό, πράγματι είναι κρίμα, εάν αναλογιστεί κανείς τα 450 χρόνια της βενετοκρατίας, τον πλούτο των εγγράφων που δεν έχουν μελετηθεί ακόμα, μιλάμε για χιλιάδες έγγραφα, που όλα βρίσκονται στη Μαρκιανή βιβλιοθήκη της Βενετίας και περικλείουν τον πολιτισμό και την ιστορία όλων των ετών. Ελπίζω να υπάρξει μεγαλύτερη δραστηριοποίηση όλων των φορέων του νησιού για να διεκδικήσουν το δικαίωμά μας στη γνώση και κυριότερα στην έρευνα αυτού του τομέα για τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης.

- Οι νέοι άνθρωποι στη Μεγαλόνησο ενδιαφέρονται για τα παρόντα και για τα παρελθόντα;
Θα έλεγα πως, ναι, ενδιαφέρονται και αυτό το βλέπω από τη συμμετοχή σε ξεναγήσεις και ομιλίες, αλλά και σε συζητήσεις με νέους για τα έργα της περιόδου αυτής. Το ενδιαφέρον αυτό μεγαλώνει όσο πιο εκλαϊκευμένα παρουσιάζεται η ιστορική αυτή περίοδος. Εγώ προσωπικά έχω απεριόριστη εμπιστοσύνη στους νέους και πιστεύω ότι στο μέλλον θα ανοιχτούν καινούργιοι δρόμοι και θα έλθουν στην επιφάνεια άγνωστες σήμερα πηγές, που θα φωτίσουν ακόμα περισσότερο την πολυσήμαντη ιστορία της Κρήτης.

- Πιστεύετε ότι η ελληνική κοινωνία γνωρίζει την Κρητική Ιστορία; Τί μπορούμε να κάνουμε και ποιες δράσεις οργανώσατε πρόσφατα;
Η ελληνική κοινωνία γνωρίζει επιδερμικά, θα έλεγα, ορισμένα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την Κρήτη. Όσον με αφορά μπορώ να σας πω ότι με μια παρέα φίλων πήραμε πρωτοβουλία, ενόψει και της επετείου του 1821, πρόκειται να διοργανώσουμε εκθέσεις με αντικείμενα που αφορούν την περίοδο αυτή, αλλά και τη συγγραφή βιβλίων με γεγονότα και δράσεις γύρω από το 1821. Περισσότερα θα ανακοινωθούν από τους αρμόδιους φορείς στο επόμενο διάστημα.

- Για τη μετάβαση στο νεότερο ελληνικό πολιτισμό το Ηράκλειο πρέπει να επικεντρώσει στο τοπικό περισσότερο ή στο εθνικό;
Άποψή μου είναι ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στο τοπικό, που πάντα βέβαια πρέπει να εντάσσεται στο γενικότερο εθνικό πλαίσιο που είναι η Ελλάδα. Οι Κρητικοί, ιδιαίτερα οι νέοι, θα αγαπήσουν περισσότερο την Κρήτη και την ιστορία, εάν μάθουν γεγονότα που συνέβησαν στον τόπο τους, τις παραδόσεις της περιοχής τους, έτσι θα προστατέψουν και τα μνημεία όταν πρώτα γνωρίζουν την ιστορία αλλά και θα σεβαστούν και θα διαδώσουν τον πολιτισμό της Κρήτης. Παραδείγματος χάριν, αυτό που γίνεται με τους τοπικούς χορούς της Κρήτης είναι πολύ ωραίο από κάθε άποψη και επίσης αυτό που γίνεται με τα όπλα είναι απαράδεκτο και αυτό οφείλεται στην κακή πληροφόρηση που έχουμε ότι τα όπλα είναι στοιχείο ανδρείας και παλικαριάς. Ναι, αλλά μόνον όταν έχει ανάγκη η πατρίδα και όχι για επίδειξη στα γλέντια και στις παρέες.

Δείτε το βίντεο ΕΔΩ

- Η Ιστορία βοηθάει την Κρήτη και στον τουρισμό της. Εσείς πώς πιστεύετε ότι θα είχαμε μια μέγιστη αξιοποίηση του μεσαιωνικού και νεότερου μνημειακού μας πλούτου;
Η ιστορία σίγουρα βοηθά την Κρήτη και στον τουρισμό, αλλά θα έλεγα βοηθά και στην επιβίωση των Κρητών, αρκεί να χρησιμοποιηθεί σωστά. Ο πολιτισμός της Κρήτης σε όλα τα επίπεδα είναι ωφέλιμος και με πολλαπλάσια αποτελέσματα. Η μινωική τέχνη στην αργυροχρυσοχοΐα ή στην υφαντική μπορεί να εμπνεύσει για νέες δημιουργίες που αποδίδουν και οικονομικά σε επίπεδο οικογενειακής αλλά και εθνικής οικονομίας.  Για παράδειγμα, η γνώση της κρητικής σχολής αγιογραφίας διασώζεται και παράγει και οικονομικό πλούτο. Ένα άλλο καλό παράδειγμα θα σας έλεγα είναι το κρασί Μαλβαζία. Το 2005 πήραμε μια πρωτοβουλία με τον καλό φίλο και δημοσιογράφο Νίκο Ψιλάκη και σε συνεργασία με το Δήμο Γαζίου διοργανώσαμε το πρώτο Διεθνές Συνέδριο για το κρασί Μαλβαζία, που έως τότε ήταν γνωστό σε όλον τον κόσμο, εκτός από την Κρήτη, που το γέννησε. Στην Κρήτη παράγονταν και πουλιόταν σαν ένα από τα καλύτερα κρασιά σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, όμως εδώ όταν καταλήφθηκε η Κρήτη από τους Τούρκους σταμάτησε να παράγεται και είχε ξεχαστεί και  η καλλιέργεια του.  Με αφορμή το Συνέδριο έφεραν ξανά κλίματα εδώ και τώρα παράγεται μιας πολύ καλής ποιότητας κρασί Μαλβαζία, ονομαστής προέλευσης Κρήτης, με πολύ καλά οικονομικά αποτελέσματα για τους Κρήτες οινοπαραγωγούς.

Μπορούμε, λοιπόν, να έχουμε και οικονομικά οφέλη με σεβασμό στην ιστορία και στην παράδοσή μας, αρκεί να την γνωρίζουμε επαρκώς. Το ίδιο μπορεί να συμβεί με την υφαντουργία, τα αρωματικά φυτά ή την αργυροχρυσοχοΐα. Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν να κατασκευάσουμε την προτομή του πρώτου ανασκαφέα της Κνωσού Μίνωα Καλοκαιρινού και να την τοποθετήσουμε μέσα στο ανάκτορο της Κνωσού, μια κίνηση που πέρα από την οφειλόμενη τιμή είχε και πολλαπλά μηνύματα.

Σας ευχαριστώ πολύ για την πρωτότυπη συνέντευξη, να είστε καλά και εσείς που με τον τρόπο σας βοηθάτε στη διάδοση και προστασία της ιστορίας του τόπου μας.


O Αρχιτέκτων Ηρακλής Πυργιανάκης είναι ένας από τους πιο ευρυμαθείς ιστοριοδίφες και ένας ευγενής άνθρωπος με ενσυναίσθηση του τοπικού χρέους. Ο ίδιος έχει συγγράψει το βιβλίο «Ηρακλής Κοκκινίδης 1842-1868, Αρχηγός Μαλεβιζίου-Τεμένους» και δημοσιεύει συχνά κείμενα για την αρχιτεκτονική της Κρήτης, για την αντίσταση στην περίοδο της γερμανικής κατοχής και όχι μόνο, αλλά και συμμετέχει ενεργά στη διοργάνωση συνεδρίων, εκθέσεων και εκδόσεων για την ιστορία και τον πολιτισμό της Κρήτης.

Γωγώ Τσατσάνη - Καθηγήτρια Φιλόλογος-Συγκριτολόγος. Επικοινωνία: georgia_tsatsani@hotmail.com

Πηγή: enfo.gr