Δημοσιεύτηκε
Τα τελευταία δέκα χρόνια στην Ελλάδα της κρίσης, οι μύθοι αποτέλεσαν το κυρίαρχο αφήγημα της συντριπτικής πλειοψηφίας των mainstream media, καθώς και των δύο μεγάλων κομμάτων του ελληνικού πολιτικού κατεστημένου ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., διαρκείας 40 ετών. Ζητήματα, όπως η κατάρρευση της Lehman brothers το 2008, που πυροδότησε την παγκόσμια οικονομική λαίλαπα, το ελληνικό δημοσιονομικό έλλειμμα του 2009 με την επακόλουθη υπόθεση Γεωργίου της ΕΛΣΤΑΤ, καθώς και άλλες βασικές εξελίξεις, παρέμειναν στην αφάνεια. Την θέση τους στη δημόσια σφαίρα πήραν αφηγήματα για λαϊκή κατανάλωση, που επιχειρούσαν να εξηγήσουν την χρεοκοπία της χώρας, με αναληθή ή καθόλου επιχειρήματα.
Συνολικά, στο εξωτερικό οι έλληνες παρουσιάστηκαν στερεοτυπικά από τα περισσότερα γερμανικά και ευρωπαϊκά ΜΜΕ, αλλά και από φωνές στο εσωτερικό της χώρας, που τους σκιαγράφησαν ως τεμπέληδες, «δε δουλεύουμε όσο οι υπόλοιποι και ζούμε εις βάρος των ευρωπαίων φορολογουμένων». Σύμφωνα όμως με στοιχεία του ΟΟΣΑ προκύπτει ότι, οι έλληνες εργαζόμενοι βρίσκονται στην 4η(!) θέση παγκοσμίως σε ώρες εργασίας (ανά εθνικότητα) και στην 1η θέση από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες(…).
Πρόσφατα μάλιστα, ξεκίνησε στο εσωτερικό, η συζήτηση για τα «αυξημένα κοινωνικά επιδόματα». Εν ολίγοις, αυτό που ισχυρίζεται η αντιπολίτευση και ένα κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, είναι ότι το ύψος του επιδόματος ανεργίας, του Κοινωνικού Επιδόματος Αλληλεγγύης κ.α αποτελούν τροχοπέδη στην ένταξη των ανέργων σε θέσεις εργασίας. «Προτιμούν να κάτσουν στην καφετέρια, παρά να μαζέψουν στα ροδάκινα, για το νόμιμο (βασικό) μισθό» και άρα δεν βοηθάνε στην παραγωγικότητα της χώρας μας λέει ένα χαρακτηριστικό δημοσίευμα της Καθημερινής.
Αντιθέτως, από την έναρξη του ΚΕΑ οι δικαιούχοι μειώθηκαν από 700.000 σε 470.000, λόγω εύρεσης εργασίας, επίσης το 10%-20% των δικαιούχων επί του συνόλου, μπαίνει υποχρεωτικά σε προγράμματα εργασίας, αλλιώς χάνει το δικαίωμά του στο ΚΕΑ. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι μόλις το 10% των δικαιούχων είναι μετανάστες. Επιπρόσθετα, σε σχέση με το περίπου 4% του ΑΕΠ που δαπανά η Β.Ευρώπη για την Πρόνοια, το 2% της Ελλάδας, σίγουρα δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί υπερβολή. Τέλος σύμφωνα με την Eurostat η Ελλάδα βρίσκεται αρκετά κάτω από τη μέση στο διάγραμμα που αφορά το ύψος της κάλυψης παροχών για βραχυχρόνια ανέργους.
Συγκεκριμένα, για τις αγροτικές εργασίες, είτε αφορούν τη συλλογή στον αγρό, είτε τη διαλογή στις «ταινίες» εντός εργοστασίου, πρόκειται για μια δύσκολη -εποχιακή- δουλειά, με το μεγαλύτερο κομμάτι των εργαζομένων να αποτελείται από αλλοδαπούς οικονομικούς μετανάστες. Αυτό λοιπόν που δεν αναφέρεται στo δημοσίευμα της Καθημερινής, είναι ότι φέτος είχαμε μείωση στον αριθμό των Αλβανών εργατών στην περιοχή. Ο λόγος, σύμφωνα με γεωπόνους που δραστηριοποιούνται στους συγκεκριμένους νομούς, είναι ότι οι Αλβανοί εποχιακοί υπάλληλοι συνασπίστηκαν, διεκδικώντας αύξηση 5 ευρώ στο μεροκάματό τους (από 25 σε 30 ευρώ), αρνούμενοι ειδάλλως να έρθουν στην Ελλάδα για τρίμηνη εργασία. Επιπλέον, δεν αναφέρεται ότι το πρόβλημα υπήρξε το διάστημα που συνέπεσε το μάζεμα των κερασιών, με το αραίωμα των ροδάκινων στα δέντρα. Εδώ και λίγες μέρες μάλιστα η κατάσταση έχει εξομαλυνθεί.
Θα πρέπει εδώ να συνυπολογίσουμε ότι οι περιοχές στις οποίες αναφέρεται το δημοσίευμα, δε δέχτηκαν μετανάστες και πρόσφυγες. Άλλωστε όλες οι ευρωπαϊκές χώρες βασίζονται στα φθηνά εργατικά χέρια για τις πιο επίπονες θέσεις εργασίας τους. Έτσι οι περίπου 600.000 νέοι έλληνες που μετανάστευσαν σε χώρες του εξωτερικού από την έναρξη της κρίσης, για να προσφέρουν ως επί το πλείστον, φθηνή εργασία, θα μπορούσαν εν μέρει να είχαν αντικατασταθεί από ανθρώπους που το επιθυμούν και αντ’ αυτού παραμένουν εγκλωβισμένοι στα Hot Spots. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Γενικότερα, η ελληνική κρίση, έχει κοινά στοιχεία, με την οικονομική κρίση της Αμερικής τη δεκαετία του ‘30, η οποία και ονομάστηκε «Great Depression», που θα πει Μεγάλη Ύφεση και συγχρόνως Μεγάλη Κατάθλιψη. Είναι πολύ πιθανό, ο 35χρονος που μένει ακόμα με τους γονείς του, να μη βρίσκει το λόγο να δουλέψει, για να κερδίσει τον κατά πολύ μειωμένο βασικό μισθό, ο οποίος άλλωστε δεν επαρκεί, για να νοικιάσει και να διατηρήσει το δικό του νοικοκυριό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι παίρνουν Κοινωνικό Επίδομα Αλληλεγγύης ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία, αλλά και ούτε ότι όσοι ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία, είναι τεμπέληδες.
Ο παραπάνω ισχυρισμός όμως, δεν ήταν ο μόνος λόγος που «χώρισε τη χώρα στη μέση».
Ένας ακόμα διακινούμενος μύθος που θυμίζει το αρχαίο ρητό «διαίρει και βασίλευε», διατείνεται ότι τα χρέη μας προέκυψαν εξαιτίας του υπέρογκου δυναμικού δημοσίων υπαλλήλων. Αυτό, όπως λέει ο κεντρικός τραπεζίτης Στουρνάρας, δημιούργησε ανεπανόρθωτο πλήγμα στον τραπεζικό τομέα, οπότε γι’ αυτό και οι φορολογούμενοι κλήθηκαν να διασώσουν-ανακεφαλαιοποιήσουν τις τράπεζες. Τουναντίον, η έκθεση του ΟΟΣΑ απέδειξε ότι ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα βρίσκεται ακριβώς στο μέσο όρο από τις υπόλοιπες χώρες. Συνάμα, όπως ομολόγησε το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ, η μεταφορά του ιδιωτικού χρέους των τραπεζών (μέσω του προγράμματος διάσωσης – bail out) στο δημόσιο, και τα μετέπειτα χρέη από δάνεια (με μνημόνια) που έλαβε η Ελλάδα -και εκτίναξαν το κρατικό χρέος στο 180% επί του ΑΕΠ- συντελέστηκαν για χάρη της σωτηρίας των ευρωπαϊκών τραπεζών!
Η φράση «όλοι μαζί τα φάγαμε» αποτέλεσε επιτομή του κυρίαρχου αφηγήματος. Σύμφωνα όμως με την κατάθεση του Γενικού Επιθεωρητή Υγείας, Σταύρου Ευαγγελάτου, η ζημιά του κράτους, από τα υπόδικα πολιτικά παραπτώματα στην Υγεία, εκτιμάται πάνω από 85 δισ. ευρώ. Αν σ’ αυτά προσθέσουμε την πρωτόδικα καταδικαστέα υπόθεση Παπαντωνίου και το τελεσίδικο σκάνδαλο στην υπόθεση Τσοχατζόπουλου, τα δισεκατομμύρια στα θαλασσοδάνεια των τραπεζών, στα δημόσια έργα κ.α, τότε η εικόνα που σχηματίζεται, δίνει άλλο νόημα. Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι αντί να έχουμε στην ελληνική οικονομία την ευρωστία της Ελβετίας, καταφέραμε τελικά να έχουμε κάποιους συμπολίτες μας εύρωστους, με τους ίδιους να διατηρούν σχεδόν 800 δισ. ευρώ αφορολόγητες καταθέσεις σε ελβετικές τράπεζες.
Τέλος ένας μύθος που κυκλοφόρησε από Έλληνες πολιτικούς λέει πως στην Ελλάδα, λόγω έλλειψης πειθαρχίας, δεν είμαστε ικανοί να διαχειριστούμε το κράτος μας, και γι’ αυτό θα πρέπει να παραδώσουμε τον έλεγχό του, στα χέρια ευρωπαίων τεχνοκρατών. Αυτός ο ισχυρισμός, καθιστά ακόμα πιο προφανές, ένα κοινό στοιχείο με τα υπόλοιπα αφηγήματα που εξετάσαμε. Όλες οι προηγούμενες επεξηγήσεις λοιπόν για την χρεοκοπία, δείχνουν να ταυτίζονται, όσον αφορά την επίρριψη ευθυνών στους πολίτες και στην ελληνική κουλτούρα, για πράξεις στις οποίες υπέπεσαν οι ίδιοι οι κυβερνώντες, οι οποίοι αδυνατούν απ’ ότι φαίνεται, να αναλάβουν την ευθύνη που τους αναλογεί.
Όταν οι πολιτικοί μύθοι είναι επιτυχημένοι στον ρόλο τους να πείθουν άτομα ή ολόκληρους πληθυσμούς χωρών, εγκαθιδρύουν μια ευρέως αποδεκτή πίστη, η οποία επεξηγεί αληθώς ή ψευδώς, κοινωνικoπολιτικά γεγονότα, κάποιες φορές μάλιστα, μείζονας σημασίας. Παρ’ ότι όμως οι παραπάνω μύθοι δεν υποστηρίζονται από σοβαρά επιχειρήματα, ίσως να κρύβουν μια βαθύτερη και σκληρή πραγματικότητα…
Κλείνοντας, σύμφωνα με την ψυχολογία Gestalt:
Η «Προβολή» είναι ένας αμυντικός μηχανισμός, που αφορά άτομα που προσδίδουν στους άλλους, ανεπιθύμητες ιδιότητες και συμπεριφορές, που αποτελούν τμήμα της δικής τους ψυχοσύνθεσης. Η «παράνοια» δε, είναι μια ακραία μορφή «προβολής», κατά την οποία τα παρανοϊκά άτομα καθιστούν υπεύθυνο το περιβάλλον, για ότ,προέρχεται από μέσα τους(βλ. «Η θεραπεία της Gestalt», O’Leary, 1995: σ.73).
