Μία αγωγή ενάντια στην εταιρεία Meta ρίχνει φως στην ταραγμένη σχέση μας με την πληροφορία στο ίντερνετ

Συνολικά 41 πολιτείες των ΗΠΑ καθώς και η Περιφέρεια της Κολούμπια κατέθεσαν αγωγή την περασμένη Τρίτη ενάντια στη Meta, τη μητρική εταιρεία των Facebook, Instagram, WhatsApp και Messenger, ισχυριζόμενες ότι η εταιρεία χρησιμοποίησε εσκεμμένα διάφορες επιλογές στις πλατφόρμες της με σκοπό να κάνει τα παιδιά να τις χρησιμοποιούν ασταμάτητα, και παρά το γεγονός ότι η Meta είχε διαβεβαιώσει πως είναι τελείως ασφαλείς για τις νέες ηλικίες.

«Η Meta έχει αξιοποιήσει ισχυρές και πρωτόγνωρες τεχνολογίες για να προσελκύσει, να απασχολήσει και τελικά να παγιδεύσει τη νεολαία και τους εφήβους», ανέφεραν οι πολιτείες στην αγωγή τους που κατατέθηκε στο ομοσπονδιακό δικαστήριο. «Το κίνητρό της είναι το κέρδος».

Οι κατηγορίες της αγωγής, βέβαια, εγείρουν ένα βαθύτερο ερώτημα αναφορικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά: Εθίζονται οι νέοι σιγά-σιγά στα κοινωνικά δίκτυα και το ίντερνετ; Αυτά είναι όσα έχει να πει η επιστήμη, μέχρι στιγμής, επί του θέματος.

Τι είναι εκείνο που κάνει τα social media συναρπαστικά;

Οι ειδικοί που ασχολούνται με το διαδίκτυο λένε ότι η γοητεία των κοινωνικών δικτύων προκύπτει από τον τρόπο με τον οποίο «σερβίρεται» το περιεχόμενο στο μυαλό μας, έτσι ώστε οι καταναλωτές να μην μπορούν να πάρουν τα μάτια τους από τη ροή πληροφορίας.

Ο Ντέιβιντ Γκρίνφιλντ, ψυχολόγος και ιδρυτής του Κέντρου για τον Εθισμό στο Ίντερνετ και την Τεχνολογία στο Γουέστ Χάρτφορντ του Κονέκτικατ, αναφέρει ότι οι πλατφόρμες δελεάζουν τους χρήστες με μερικές πολύ ισχυρές τακτικές. Μία από αυτές ονομάζεται «διακοπτόμενη ενίσχυση» και δημιουργεί την ψευδαίσθηση στον χρήστη ότι μπορεί ανά πάση στιγμή να λάβει μία επιβράβευση. Βέβαια, όταν αυτή η επιβράβευση έρχεται είναι απρόβλεπτη. «Ακριβώς όπως λειτουργεί ένας κουλοχέρης» λέει. Οι χρήστες υπνωτίζονται από τα φώτα και τους ήχους, κυρίως όμως από την κομμένη και ραμμένη στα μέτρα τους πληροφορία. 

Οι ενήλικες είναι και αυτοί επιρρεπείς, σημειώνει ο Γκρινφιλντ, εκείνες όμως οι ηλικίες που κινδυνεύουν πραγματικά είναι οι νεαρές, καθώς οι περιοχές του εγκεφάλου τους οι οποίες συμμετέχουν στην αντίσταση στον πειρασμό και την επιβράβευση δεν είναι τόσο ανεπτυγμένες. «Η παρορμητικότητα είναι ένα στοιχείο που κυριαρχεί στα παιδιά, αφού διαθέτουν ελάχιστες αντιστάσεις απέναντί της» αναφέρει ο Γκρίνφιλντ αναφορικά με τους νεαρούς χρήστες του ίντερνετ.

Μάλιστα, όπως λέει ο ίδιος, ο νεαρός εγκέφαλος είναι ειδικά ρυθμισμένος για τις κοινωνικές διασυνδέσεις, και «τα social media αποτελούν την ιδανική ευκαιρία για να συνδεθεί κανείς με άλλους ανθρώπους».

Η Meta απάντησε στην αγωγή λέγοντας ότι έχει κάνει πολλά βήματα για να υποστηρίξει τις οικογένειες και τους εφήβους. «Είμαστε πολύ απογοητευμένοι που αντί να συνεργάζονται παραγωγικά με τις εταιρείες του συγκεκριμένου τομέα, με σκοπό να δημιουργηθούν στις εφαρμογές που χρησιμοποιούν οι έφηβοι ξεκάθαρα πλαίσια σύμφωνα με την ηλικία τους, οι γενικοί εισαγγελείς επέλεξαν αυτόν τον δρόμο» ανέφερε η εταιρεία σε δήλωσή της.

Πού αρχίζει και πού τελειώνει ο εθισμός

Για πάρα πολλά χρόνια, η επιστημονική κοινότητα όριζε τον εθισμό σε σχέση με ουσίες, όπως τα ναρκωτικά, και όχι με συμπεριφορές, όπως ο τζόγος ή η χρήση του ίντερνετ. Αυτό άλλαξε σταδιακά. Το 2013, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, το επίσημο εγχειρίδιο για την κατάταξη των νοητικών διαταραχών, εισήγαγε την ιδέα του εθισμού στα διαδικτυακά παιχνίδια αλλά τόνισε ότι θα χρειαστεί περαιτέρω έρευνα προτού δηλωθεί επισήμως ως διαταραχή.

Μία μεταγενέστερη μελέτη εξέτασε τη δυνατότητα διεύρυνσης του ορισμού στον πιο γενικό όρο «εθισμός στο ίντερνετ». Ο συγγραφέας πρότεινε την περαιτέρω διερεύνηση των διαγνωστικών κριτηρίων καθώς και των όρων, σημειώνοντας, για παράδειγμα, ότι όροι όπως «προβληματική χρήση» ή ακόμα και η λέξη «ίντερνετ» ήταν ανοιχτοί σε ευρεία ερμηνεία, λαμβάνοντας ως δεδομένο τις πολλές μορφές που μπορούν να πάρουν. 

Ο Δρ. Μάικλ Ριτζ, διευθυντής του Κέντρου Ψηφιακής Ευεξίας του Νοσοκομείου Παίδων της Βοστώνης, δήλωσε πως αποφεύγει τον όρο «εθισμός» επειδή το ίντερνετ, αν χρησιμοποιηθεί εντός ορίων και παραγωγικά, δεν είναι απλά χρήσιμο αλλά είναι ζωτικής σημασίας για την καθημερινότητα. «Προτιμώ τον όρο “Προβληματική Χρήση του Ίντερνετ» ανέφερε χαρακτηριστικά, μιλώντας για έναν όρο που κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια. 

Ο Γκρίνφιλντ συμφώνησε ότι το ίντερνετ προσφέρει πολύτιμες δυνατότητες και ότι ο ορισμός της «υπερβολικής χρήσης» μπορεί να διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Παράλληλα όμως σημείωσε ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η υπερβολική χρήση λειτουργεί ανασταλτικά ως προς το σχολείο, τον ύπνο και άλλες σημαντικές πτυχές μίας υγιούς ζωής. «Είναι πάρα πολλοί οι νεαροί χρήστες που δεν μπορούν να σταματήσουν να ασχολούνται με το ίντερνετ» δήλωσε. «Το διαδίκτυο είναι μία τεράστια ένεση, και το περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών δικτύων της Meta, είναι οι ψυχοδραστικές ουσίες».