Στην αρχαιότητα η Κρήτη ήταν γνωστή ως «εκατόμπολις», το νησί των εκατό πόλεων. Το φυσικό και πολιτιστικό της περιβάλλον από τότε ως τώρα ελάχιστα άλλαξε. Τα είδη της χλωρίδας και της πανίδας, η παραδοσιακή καλλιέργεια, οι τελετές και οι κοινωνικές εκδηλώσεις, ο λόγος και η μουσική αποδεικνύουν μια άρρηκτη σχέση του χώρου με το χρόνο. Το νησί μας είναι μια χρονοκάψουλα βιοαποθέματος και πολιτισμού.
Δύο αγαθά έχει η Κρήτη να προστατέψει: Το περιβάλλον και τον πολιτισμό της. Για αυτό απαιτείται η διατήρηση μιας σχέσης 50/50 στις χρήσεις γης. Το50% αφορά στην προστασία των προστατευόμενων περιοχών, των υγροτόπων και των αρχαιολογικών χώρων. Το 50% αφορά στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
Για να γίνει αυτό, πρέπει ο χωροταξικός σχεδιασμός να συμπληρωθεί από τρία νέα ειδικά χωροταξικά:
α) για τον Πρωτογενή τομέα
β) για το Περιβάλλον και
γ) για τους Αρχαιολογικούς χώρους.
Το χωροταξικό για τον Πρωτογενή τομέα πρέπει να διεκδικήσουν: οι αγρότες, οι κτηνοτρόφοι, οι οινοπαραγωγοί, οι γεωπόνοι, οι τυροκόμοι, οι μελισσοκόμοι, οι μεταποιητές και έμποροι αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων και οι ενώσεις τους.
Το χωροταξικό για το Περιβάλλον πρέπει να το διεκδικήσουν: οι φορείς διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, οι πανεπιστημιακοί καθηγητές, οι παραγωγοί της παραδοσιακής γεωργίας, οι σύνδεσμοι αλιέων, οι ορειβατικοί σύλλογοι, τα γραφεία εναλλακτικού τουρισμού, τα ιδιωτικά θεραπευτήρια αποκατάστασης, αθλιατρικά και προπονητικά κέντρα, οι διοργανωτές αγώνων και τα αθλητικά σωματεία, οι παρατηρητές πουλιών και οι φυσιολάτρες.
Το χωροταξικό για τους Αρχαιολογικούς χώρους πρέπει να διεκδικήσουν: Τα τουριστικά γραφεία γενικού τουρισμού, οι καταδυτικοί σύλλογοι, οι διαχειριστές μαρίνων και καταδυτικών πάρκων, οι ενώσεις ξεναγών, τα μουσεία, οι πανεπιστημιακοί καθηγητές, οι σύλλογοι εκπαιδευτικών και οι πολιτιστικοί σύλλογοι.
Τον ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό θα συνοδεύσουν δημόσιες και ιδιωτικές πρωτοβουλίες που θα σέβονται το σπάνιο φυσικό περιβάλλον και την πολιτιστική ταυτότητας του νησιού και θα αφορούν:
• Κήρυξη ενδιαιτημάτων απειλούμενων ειδών σε περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης
• Συντήρηση και αποκατάσταση της τροφικής αλυσίδας των απειλούμενων ειδών
• Καθολική απαγόρευση της θήρας και του υποβρύχιου ψαρέματος
• Επανεισαγωγή ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας στο οικοσύστημα
• Αναβάθμιση και ένταξη των ΚΑΖ στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000 υπό την εποπτεία των Φορέων Διαχείρισης.
• Ενοποίηση των προστατευόμενων περιοχών και σύνδεση του Ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4
• Χωροθέτηση ορειβατικών καταφυγίων, αθλιατρικών και προπονητικών κέντρων, μαρίνων ιστιοπλοϊας
• Αδειοδότηση κέντρων ιατρικού και θεραπευτικού τουρισμού
• Προστασία και πολιτιστική ανάδειξη της παραδοσιακής γεωργίας
• Χωροθέτηση πάρκων παρακολούθησης ειδών ορνιθοπανίδας
• Χρηματοδότηση από ενιαίο περιβαλλοντικό τέλος εισερχομένου τουρισμού.
Τα δικαιώματα της Αυτοδιοίκησης
Από τη χωροθέτηση βιομηχανικών μονάδων εντός προστατευόμενων περιοχών μέχρι τις ρυπογόνες εξορύξεις πετρελαίου, οι τοπικές αρχές καλύπτονται πίσω από την εθνική νομοθεσία, ακόμη και αν υπάρχουν βάσιμοι ισχυρισμοί ότι αυτή προσβάλλει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο Περιβάλλοντος. Οι τοπικές αρχές προσυπογράφουν αδιάκριτα τις αποφάσεις της κεντρικής κυβέρνησης, παραλείποντας να κρίνουν αυτοτελώς επί της νομιμότητας τους, ή να υποβάλουν γνωμοδοτικά ερωτήματα ενώπιον του Νομικού Συμβουλίου τους Κράτους.
Στην υπόθεση FratelliCostanzo (σκέψη 31) σημειώνεται χαρακτηριστικά, «οι περιφερειακές και τοπικές αρχές δεν μπορούν να κρύβονται πίσω από την εθνική νομοθεσία όταν αυτή είναι αντίθετη προς τους Ευρωπαϊκούς κανόνες. Εφόσον παρίσταται ανάγκη, πρέπει [δρώντας] ανεξάρτητα να [την] παραμερίσουν».
Ακόμη και ο υπάλληλος της διοίκησης όταν εκτελεί διαταγή, την οποία θεωρεί παράνομη, οφείλει να αρνηθεί να την εκτελέσει. Συγκεκριμένα, ο N. 3528/2007, α. 25, παρ. 3 αναφέρει πως, «αν η διαταγή είναι προδήλως αντισυνταγματική ή παράνομη, ο υπάλληλος οφείλει να μην την εκτελέσει και να το αναφέρει χωρίς αναβολή.…».
Ο Γ. Γ. της Αποκεντρωμένης Διοίκησης μπορεί βάσει των παρ. 2 και 3 του άρθρου 6 του Ν. 3937/2011 να καθορίσει προτεραιότητες για τη διατήρηση των ειδών και των οικοτόπων με πράξεις χαρακτηρισμού για Καταφύγια Άγριας Ζωής, περιοχές προστατευόμενου τοπίου ή προστατευόμενου φυσικού σχηματισμού. Σε αυτές τις περιοχές, όπως και στις οριοθετημένες αρχαιολογικές ζώνες απαγορεύεται η χωροθέτηση έργων με σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ο χαρακτηρισμός μπορεί να ανακόψει τον κατακερματισμό του εδάφους της Κρήτης για χάρη της βιομηχανίας. Η χωροθέτηση έργων μπορεί να απαγορευθεί σε ορισμένες κατηγορίες περιοχών. Δημόσια ακίνητα, τα οποία εμπίπτουν σε διατηρητέα μνημεία μείζονος σημασίας και αρχαιολογικές ζώνες (Ν. 3028/2002, 3658/2008), σε περιοχές απολύτου προστασίας της φύσης, σε πυρήνες εθνικών δρυμών, σε διατηρητέα μνημεία της φύσης, σε εθνικά πάρκα σε υγρότοπους διεθνούς σημασίας και σε οικότοπους προτεραιότητας δεν επιτρέπεται η αξιοποίηση (Ν 1650/1986, Ν.3986/2011). Τα αρχαία ακίνητα μνημεία ανήκουν στο Δημόσιο κατά κυριότητα και νομή και είναι πράγματα εκτός συναλλαγής(Ν. 3028/2002).
Συνολικά, η τοπική αυτοδιοίκηση δεν πρέπει να παραβλέπει το λεγόμενο «τεκμήριο αρμοδιότητάς» της σε τοπικές υποθέσεις (άρθρο 102 Σ), σύμφωνα με το οποίο «η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού».Το Σύνταγμα εξασφαλίζει το δικαίωμα εναντίωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης, εφόσον μια απόφαση της κεντρικής κυβέρνησηςθίγει τη διοικητική αυτοτέλειά της καθ’ οιονδήποτε τρόπο.
Κυρίως όμως, κατά πάγια νομολογία του ΣτΕ, η διοίκηση υποχρεούται να απέχει από την έκδοση πράξεων δυσμενών για το φυσικό περιβάλλον (ΣτΕ 810/1977, 3791/1978, 797/1981, Ολομ. 2196/1982, Ολομ. 412/1993, Ολομ. 2757/1994, Ολομ. 951/1996, 2818/1997, 1675/1999 κ.α.).
* Ο Γιώργος Σμπώκος είναι νομικός συντονιστής του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου στο πρόγραμμα του πανεπιστημίου Κρήτης LIFENATURATHEMIS.
Πηγή: efsyn.gr