Τα Αστερούσια Όρη αποτελούν την νοτιότερη Οροσειρά της Ελλάδας και βρίσκονται στην νότια μεριά του Νομού Ηρακλείου. Είναι μια στενόμακρη οροσειρά που σχηματίζεται ανάμεσα στην πεδιάδα της Μεσαράς και στο Λιβυκό Πέλαγος. Ξεκινάει ανατολικά από τον Αναποδάρη ποταμό και καταλήγει στην μύτη της Μεσαράς, στο Ακρωτήριο Λίθινο.

Το υψόμετρο των Αστερουσίων δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο, αλλά η πρόσβαση είναι αρκετά δύσκολη καθώς το ανάγλυφο είναι πολύ έντονο, με πολλά φαράγγια και χαράδρες. Κύριο χαρακτηριστικό των Αστερουσίων είναι οι υψηλές θερμοκρασίες, η ξηρασία και η πολύ χαμηλή βλάστηση, κυρίως από φρύγανα. Τα ελάχιστα δέντρα που πασχίζουν να φυτρώσουν γίνονται αμέσως βορά στις πεινασμένες κατσίκιες που καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμα τους. Έτσι, γυμνά βουνά, κοφτερά βράχια και απότομοι γκρεμοί εκατοντάδων μέτρων που καταλήγουν στην θάλασσα δίνουν έναν απόκοσμο χαρακτήρα σε όλη την περιοχή, που όμοια της δεν υπάρχει αλλού στην Ευρώπη.

Μια λεπτομερης ξεναγηση στα Αστερουσια

Ξεκινώντας από τον Τσούτσουρα ή το Μεσοχώρι της Μεσαράς κάποιος μπορεί να επισκεφτεί το Μοναστήρι του Αγίου Νικήτα με την φοβερή παραλία και το μικρό φοινικόδασος του Αγίου Αντωνίου. Η οδήγηση παράλληλα με τις απότομες πλαγιές του φαραγγιού του Αχεντριά, που καταλήγει σε μια μικρή όαση με πλατάνια στο Μαριδάκι, θα σας αποζημιώσει για την κούραση. Ωστόσο, όσο κι αν ακούγεται περίεργο, η πρόσβαση στο Μαριδάκι με τα πόδια μέσω του μονοπατιού που ξεκινάει από τον Τσούτσουρα είναι μόλις 15’ ενώ με το αυτοκίνητο μιάμιση ώρα, καθώς ο κακοτράχαλος χωματόδρομος ανεβαίνει τα βουνά και να ξανακατεβαίνει! Για να συνεχίσετε δυτικότερα πρέπει να γυρίσετε ξανά στην Μεσαρά, καθώς δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Επιστρέφοντας, αξίζει να περάσετε από την παραδοσιακή Εθιά και να καταλήξετε στον Πύργο.

Κοντά στον Πύργο ξεκινάει ένας χωματόδρομος που μέσω του χωριού Παράνυμφοι, καταλήγει στον παραθαλάσσιο οικισμό των Τριών Εκκλησιών, όπου υπάρχει το μεγαλύτερο φυσικό χαρουπόδασος στην Κρήτη. Το τοπίο στη διαδρομή είναι μαγευτικό, με τα κοφτερά βράχια και τους απότομους γυμνούς γκρεμούς να κόβουν την ανάσα. Κοντά στους Παράνυμφους μπορείτε να επισκεφτείτε τον εκπληκτικό καταρράκτη του Αμπά, στην αρχή του ομώνυμου φαραγγιού. Το φαράγγι αυτό φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό αρπακτικών πουλιών στην Ευρώπη.

Ο καταρράκτης Αμπάς στους Παρανύμφους. Τα Αστερούσια Όρη το χειμώνα μετατρέπονται σε μια χώρα καταρρακτών!

Επιστρέφοντας στην πεδιάδα της Μεσαράς, μπορείτε να επιχειρήσετε την πιο εντυπωσιακή διαδρομή στα Αστερούσια Όρη, τη διαδρομή προς τη παραλία της Μονής Κουδουμά. Αυτή περνάει από το αναστηλωμένο χωριό Καπετανιανά και περνάει δίπλα από την ψηλότερη κορυφή των Αστερουσίων, τον Κόφινα (1231m). Η θέα από εκεί είναι εκπληκτική και η ανάβαση στο βουνό αξίζει κάθε ταλαιπωρία. Στην συνέχεια ένας στενός χωματόδρομος κατηφορίζει από υψόμετρο 1000 μέτρων στην θάλασσα, περνώντας από το μοναδικό πευκοδάσος του Κουδουμά και με απίστευτη θέα στη θάλασσα, ώσπου να καταλήξει στην παραλία. Από εκεί μπορείτε να περπατήσετε δυτικά μέχρι την Σπηλιά του Αγίου Αντωνίου και στον οικισμό του Αγίου Ιωάννη. Η πρόσβαση με αυτοκίνητο στον Άγιο Ιωάννη γίνεται γυρίζοντας ως τα Καπετανιανά και ακολουθώντας τον δεύτερο δρόμο που ξεκινάει από εκεί.

Συνεχίζοντας δυτικά και νότια από το χωριό Βασιλική της Μεσαράς, θα βρεθείτε στο άγριο φαράγγι της Τρυπητής, όπου υπάρχει μια όμορφη εκκλησία κτισμένη στο βράχο. Ο δρόμος διέρχεται μέσα από το φαράγγι, περνάει από το μεγάλο ελαιοδάσος του Αγίου Σάββα, και συνεχίζει μέσα από πολύ στενά περάσματα ως την εκπληκτική παραλία της Τρυπητής. Από την Τρυπητή υπάρχει ένας δεύτερος δρόμος, που συνεχίζει δυτικά για το χωριό Κρότος, περνώντας το απόκοσμο και άγριο τοπίο των άνυδρων Αστερουσίων.

Το επιβλητικό φαράγγι της Τρυπητής ανατολικά του Λέντα

Ο δρόμος αυτός καταλήγει στο μικρό θέρετρο του Λέντα, όπου σύμφωνα με την παράδοση ήταν το σημείο όπου έφτασε ο Δίας, με την μορφή ταύρου, κουβαλώντας την Ευρώπη στη ράχη του. Στον Λέντα, που λέγεται έτσι λόγω ενός μεγάλου λόφου που μοιάζει με λιοντάρι, μπορείτε να έρθετε εναλλακτικά μέσω του ασφαλτοστρωμένου δρόμου που ξεκινάει από το παραδοσιακό χωριό Μιαμού, στο οποίο αξίζει να σταματήσετε.

Kali Limenes. Από τον Λέντα υπάρχει δρόμος που οδηγεί δυτικά, κατά μήκος των όμορφων ακρογιαλιών, στις οποίες υπάρχουν μικροί οικισμοί. Αφού περάσετε τα Πλατειά Περάματα, θα συναντήσετε την όμορφη παραλία του Χρυσόστομου, όπου υπάρχουν ακόμη πολλά ίχνη της αρχαίας Λασαίας. Στη συνέχεια κατευθυνθείτε ακόμη δυτικότερα, ως την απέραντη ακρογιαλιά των Καλών Λιμένων. Απέναντι θα δείτε τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις που έκαναν πάμπλουτη την οικογένεια των Βαρδινογιάννηδων, ενώ στο λόφο θα δείτε τη μικρή Εκκλησία του Αγίου Παύλου. Δίπλα στην εκκλησία υπάρχει μια μικρή σπηλιά, όπου σύμφωνα με την παράδοση έζησε ο Άγιος Παύλος για 2 χρόνια, στο ταξίδι του για τη Ρώμη. Στους Καλούς Λιμένες μπορείτε να φτάσετε και με ασφαλτοστρωμμένο δρόμο που ξεκινάει από την Πόμπια, δίπλα στις Μοίρες της Μεσαράς. Στους Καλούς Λιμένες ουσιαστικά σταματάει το οδικό δίκτυο που καλύπτει τα δυτικά Αστερούσια. Ωστόσο, τα Αστερούσια δεν τελειώνουν εδώ... Μάλιστα κάποιος θα έλεγε ότι τα Αστερούσια ξεκινούν δυτικά των Καλών Λιμένων. Ανέγγιχτα τοπία με άγρια ομορφιά που μόνο με κακοτράχαλους χωματόδρομους ή πεζοπορία μπορεί κάποιος να δει, βαθειά φαράγγια και χαράδρες συνθέτουν το σκηνικό κι εδώ.

Ο Άγιος Αντώνιος μέσα στο Αγιοφάραγγο

Δυτικά από τους Καλούς Λιμένες υπάρχει ένας χωματόδρομος που οδηγεί στην Μονή της Παναγίας της Οδηγήτριας. Στην Μονή μπορείτε να φτάσετε και μέσω ασφαλτοστρωμμένου δρόμου από τον Σίβα. Η Μονή είναι από τις ιστορικότερες στην Κρήτη και έχει τεράστιες εκτάσεις στην κατοχή τους. Ουσιαστικά όλες οι εκτάσεις δυτικά των Καλών Λιμένων ανήκουν στη Μονή. Κοντά στη Μονή Οδηγήτριας ξεκινάει το Αγιοφάραγγο, ένα από τα ωραιότερα φαράγγια της Κρήτης, το οποίο καταλήγει σε μια εκπληκτική παραλία. Η πεζοπορία στο φαράγγι είναι πολύ εύκολη και διαρκεί περίπου 30 λεπτά (από το κοντινότερο σημείο που φτάνει αυτοκίνητο). Στο φαράγγι υπάρχουν πολλές σπηλιές, όπου εξακολουθούν να μένουν ασκητές της Μονής. Συνεχίζοντας το ταξίδι μας προς τα δυτικά, από την μονή Οδηγήτριας ακολουθήσετε το δεύτερο χωματόδρομο που οδηγεί προς Βαθύ. Πρώτα θα συναντήσετε μια διασταύρωση για το Μάρτσαλο. Αν την ακολουθήσετε θα φτάσετε στην υπέροχη λαξευτή εκκλησία της Παναγίας της Μαρτσαλιανής. Ακολουθώντας το φαράγγι της περιοχής, θα περάσετε από ένα μικρό φοινικόδασος, και θα καταλήξετε σε μια μικρή παραλία. Και αυτό το φαράγγι ήταν κέντρο ασκητισμού παλαιότερα.

Αν δεν επισκεφτείτε το Μάρτσαλο, η επόμενη διασταύρωση θα σας φέρει το δίλημμα Κεφάλι ή Βαθύ. Ακολουθήστε το δρόμο για Κεφάλι. Μέσα από έναν αρκετά δύσβατο χωματόδρομο θα καταλήξετε σε ένα από τα πιο εκπληκτικά σημεία της Κρήτης, το Κεφάλι. Είναι ένα μικρό πλάτωμα, στην άκρη του οποίου απότομοι κατακόρυφοι γκρεμοί ύψους 400m βυθίζονται στην θάλασσα και προκαλούν ίλιγγο σε όποιον βρεθεί στην άκρη του! Κοντά σε αυτό το σημείο σχηματίζεται η γωνία της Μεσαράς, το Ακρωτήριο Λίθινο. Γυρίζοντας πάλι πίσω και οδηγώντας αυτή τη φορά βόρεια από το Κεφάλι, ακολουθήστε τον δρόμο που οδηγεί στο Βαθύ, μια πανέμορφη κλειστή παραλία, που σχηματίζεται σε ένα πολύ κλειστό κόλπο και μοιάζει με λίμνη. Τα πλαϊνά του μικρού φαραγγιού που καταλήγει σε αυτή αποτελούνται από ασβεστολιθικό πωρόλιθο και έχουν διαβρωθεί από την βροχή, τον αέρα και την αλμύρα. Εδώ τελειώνει ουσιαστικά και ο δρόμος από την Οδηγήτρια, αλλά και η ξενάγηση σας κατά μήκος των εκπληκτικών αυτών βουνών.