Τα Χανιά συγκαταλέγονται δικαίως στις ωραιότερες ελληνικές πόλεις, αλλά και της Μεσογείου. Το γραφικό λιμάνι και η οικιστική ζώνη που το περιβάλλει θεωρούνται το παλίμψηστο της μακραίωνης ιστορικής της διαδρομής. Η Κυδωνία, όπως ήταν το πρώτο της όνομα κατά τη μινωική εποχή, υπήρξε μια ισχυρή πόλη-κράτος, όπως μαρτυρούν και οι σχετικές αναφορές στην Οδύσσεια του Ομήρου.
Το 69 π.Χ. καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους και διατήρησε το προνόμιο να έχει δικό της νόμισμα ώς τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Μετά από μια σύντομη περίοδο που ανήκε στη βυζαντινή αυτοκρατορία (395-824), κατακτήθηκε από τους Αραβες, τους οποίους εκδίωξε το 961 ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς. Στη δεύτερη βυζαντινή περίοδο, που διήρκεσε ώς το 1204, η πόλη απέκτησε το σημερινό της όνομα αλλά και τα τείχη της.
Ηταν η χρονιά που τα Χανιά κατακτήθηκαν από τους Σταυροφόρους, οι οποίοι όμως τα πούλησαν για 1.000 ασημένια μάρκα στους Ενετούς, που παρέμειναν ώς το 1645. Στις 2 Αυγούστου, ισχυρές δυνάμεις των Οθωμανών πολιόρκησαν την πόλη και τελικά την κατέλαβαν με μεγάλες απώλειες.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν η έδρα του πασά της Κρήτης, λόγω του φυσικού λιμανιού της Σούδας, ενώ στις 25 Αυγούστου 1898, μετά την επιτυχή εξέλιξη των κινημάτων υπέρ της ανεξαρτησίας του νησιού, ορίστηκε από τις μεγάλες δυνάμεις έδρα της ημιαυτόνομης Κρητικής Πολιτείας. Οι αγώνες συνεχίστηκαν ώς το 1910, οπότε με την καθοριστική παρουσία του Χανιώτη Ελευθέριου Βενιζέλου, η Κρήτη αποτέλεσε μέρος της ελληνικής επικράτειας.
Η οικιστική άνθηση των Χανίων ξεκίνησε από τα μέσα του 19ου αιώνα. Σημείο αναφοράς είναι η παλιά πόλη, η οποία, παρά τους βομβαρδισμούς και τους εμπρησμούς, διατηρεί ώς σήμερα έντονα τα σημάδια της Ιστορίας. Αναπτύχθηκε γύρω από τον λόφο Καστελίου και οριοθετείται ανάμεσα στο βενετσιάνικο λιμάνι και τα ενετικά τείχη, από τα οποία διασώζονται τμήματα στα ανατολικά και δυτικά.
Υλικά από τη νότια περιτείχιση χρησιμοποιήθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα για την κατασκευή δημοσίων κτιρίων. Στη Σπλάντζια, τη συνοικία των μουσουλμάνων, κυριαρχούν τα απομεινάρια της ενετοκρατίας, με εκκλησίες όπως ο St. Rocco και κυρίως το Μεγάλο Αρσενάλι, που έχει αναδειχθεί και στεγάζει το Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου. Στα δυτικά είναι οι συνοικίες των Εβραίων και ο Τοπανάς, στον οποίο κατοικούσαν οι χριστιανοί και φτάνει ώς το φρούριο του Φιρκά.
Ο πρώτος πυρήνας της νεότερης πόλης διαμορφώθηκε γύρω από την Πλατεία 1866, όπως είναι το επίσημο όνομά της για να θυμίζει τη μεγάλη εξέγερση κατά των Τούρκων. Στην περίμετρό της βρίσκονται η Δημοτική Αγορά, που θυμίζει το ανάλογο κτίριο της Μασσαλίας, καθώς και το παλιό στρατιωτικό νοσοκομείο, το σημερινό Διοικητήριο που στεγάζει τα δικαστήρια και άλλες υπηρεσίες.
Κατασκευάστηκε από τις τουρκικές δυνάμεις οι οποίοι φιλοδοξούσαν να αφήσουν τα σημάδια της δικής τους κυριαρχίας στην πόλη που ώς τότε απέπνεε άρωμα Βενετίας. Τα πρώτα κτίρια παραπέμπουν στην ισλαμική παράδοση, αλλά στη συνέχεια υιοθετήθηκαν αρχιτεκτονικές επιλογές που κυριαρχούσαν στην Ευρώπη.
Δεν είναι τυχαίο ότι αρχιτέκτονας του Διοικητηρίου ήταν ο Ιταλός Νίκολα Μαγούζο, για τον οποίο δεν υπάρχουν περισσότερα βιογραφικά στοιχεία. Είναι όμως ο ίδιος που σχεδίασε και το πολιτογραφημένο ως Πολεμικό Μουσείο, το οποίο κατασκευάστηκε το 1870 και είναι το μεγαλύτερο ιστορικό κτίριο των Χανίων. Κοινός παρονομαστής τους είναι η λειτουργικότητα των χώρων και η λιτή διακόσμηση των όψεων, που τα διαφοροποιεί από τα οικοδομήματα της προηγούμενης περιόδου.
Το Πολεμικό Μουσείο Χανίων, στη συμβολή των οδών Σφακιανάκη και Τζανακάκη, έχει συνολική επιφάνεια 2.646 τετραγωνικά. Το διώροφο πετρόκτιστο επίμηκες οικοδόμημα είναι εκλεκτικιστικού ύφους με μοναδικό στολίδι τον πολυγωνικό πυργίσκο πάνω από την κεντρική είσοδο. Θεωρείται το πιο εμβληματικό κτίριο της Κρητικής Πολιτείας και της νεότερης ιστορίας της πόλης, γι' αυτό χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο στα μέσα της δεκαετίας του 1980.
Ανήκει στην Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου (ΚΕΔ), αλλά το 1992, επί πρωθυπουργίας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, είχε παραχωρηθεί στις Ενοπλες Δυνάμεις για να στεγάσει το παράρτημα του Πολεμικού Μουσείου της Αθήνας.
Το 2011 το κτίριο υπέστη ζημιές από τους σεισμούς και με τη λιτότητα που επέβαλαν από τότε τα Μνημόνια δεν υπήρχαν πόροι για τη στατική του ενίσχυση. Λίγα χρόνια αργότερα έβαλε και τυπικά «λουκέτο», ενώ το μεγαλύτερο μέρος από τα πολύτιμα εκθέματά του μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και φυλάσσονται στο Πολεμικό Μουσείο, επί της λεωφόρου Β. Σοφίας.
Διαχρονικό αίτημα των φορέων της πόλης είναι να παραχωρηθεί το ιστορικό κτίριο στον Δήμο Χανίων για να στεγάσει τις υπηρεσίες του, ενώ προβλέπεται να εξασφαλιστεί μια πτέρυγα περίπου 800 τετραγωνικών για τις ανάγκες του Πολεμικού Μουσείου. Οι τελευταίες συζητήσεις με τους αρμόδιους ξεκίνησαν το 2015, αλλά δεν είχαν αίσια κατάληξη.
Η δημοτική αρχή είχε επίσης ζητήσει να ενταχθούν τα έργα αναστήλωσης στις χρηματοδοτήσεις του ΕΣΠΑ. Το βράδυ της Κυριακής το ιστορικό κτίριο παραδόθηκε στις φλόγες, που σύμφωνα με την Πυροσβεστική ξεκίνησαν από το εσωτερικό του και κατέστρεψαν όλα τα ξύλινα τμήματα της κατασκευής, περιλαμβανομένης και της κεραμοσκεπής. Απόμειναν μόνον οι εξωτερικοί τοίχοι...
Ο κήπος
Το Πολεμικό Μουσείο βρίσκεται σε μια γωνιά του Δημοτικού Κήπου, που θωρακίστηκε από τις δυνάμεις της Πυροσβεστικής και διασώθηκε από την πυρκαγιά της 22ας Ιουλίου.
Διαμορφώθηκε και αυτός το 1870 από τον Ρεούφ πασά. Ο Μπαξές, όπως ήταν η αρχική του ονομασία, σχεδιάστηκε με βάση την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική κήπων και διαθέτει αειθαλή δέντρα.
Αναδιαμορφώθηκε το 1918 και απέκτησε παρτέρια με λουλούδια και λίγα χρόνια αργότερα προστέθηκε ένα μικρό καφέ, που ήταν στέκι του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Νίκου Καζαντζάκη. Το 1924 στην ανατολική πλευρά του χτίστηκε το ρολόι του κήπου.
Χρηματοδότηση
Λίγες ώρες μετά την πυρκαγιά, ο εκ Χανίων υπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Σταθάκης ανακοίνωσε εκ μέρους της κυβέρνησης τη διάθεση έξι εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων για την ανακατασκευή του διατηρητέου κτιρίου. Δεν υπάρχει ώς τώρα τοποθέτηση στο αίτημα για παραχώρηση της χρήσης του ιστορικού κτιρίου στον Δήμο Χανίων.
Τα εκθέματα
Το Πολεμικό Μουσείο Χανίων, που εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 1995, διαθέτει σημαντικές συλλογές από χαρτονομίσματα, γραμματόσημα, παραδοσιακές στολές του νησιού, σημαίες και ιστορικά λάβαρα, που ευτυχώς είχαν μεταφερθεί στην Αθήνα από χρόνια.
Πηγή: pancreta