Ο υπολοχαγός του Ζαπάτα, Φορτίνο Σαμάνο, αντιμετωπίζει αγέρωχος το εκτελεστικό απόσπασμα. Ο Σαλγάδο θεωρεί το ενσταντανέ μία από τις πέντε πιο σημαντικές στιγμές του φωτορεπορτάζ, ενώ ενέπνευσε τον έλληνα συνθέτη να γράψει τον «Σαμάνο» το 2008.
Πώς ξεκίνησε ως λαϊκή εξέγερση, πώς εξελίχθηκε σε εμφύλιο πόλεμο, πώς κατέληξε σε λουτρό αίματος και οδήγησε στην κοινοβουλευτική δικτατορία του Επαναστατικού Θεσμικού Κόμματος. Ιστορίες για φιλομαθείς αναγνώστες. Ιστορίες, μάχες, συγκρούσεις και αγώνες που ανέδειξαν προσωπικότητες ηρωικές, όπως ο Εμιλιάνο Ζαπάτα και ο Πάντσο Βίλα. Συν ενσταντανέ που υπερβαίνουν το χρόνο, όπως εκείνο του Φορτίνο Σαμάνο, επαναστάτη υπολοχαγού του Ζαπάτα, εμπρός στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Συνέβη το 1917, πάνω στις μεγάλες φούριες της επανάστασης. Η φωτογραφία φέρει την υπογραφή του Αγουστίν Βίκτορ Καζασόλα και επελέγη από τον μέγιστο Σεμπαστιάο Σαλγάδο ως μία από τις πέντε σημαντικότερες στιγμές του φωτορεπορτάζ. Την αφορμή είχε δώσει η έκθεση «Μεταναστεύσεις: Η Ανθρωπότητα σε Μεταβατικό Στάδιο», στο «International Center of Photography» της Νέας Υόρκης, και την ερώτηση είχαν απευθύνει οι «New York Times». Η απάντηση του Σαλγάδο: «Το συγκεκριμένο ενσταντανέ συνέλαβε έναν άνθρωπο εν ειρήνη τόσο με τον εαυτό του όσο και με τις ιδέες του. Δεν πρόκειται για περίπλοκη σύνθεση. Σε κλάσματα ωστόσο του δευτερολέπτου, κατάφερε ο φωτογράφος να δείξει την ηρωική πλευρά της ανθρώπινης φύσης».
Και ορίστε τώρα πώς μπερδεύονται τα γρανάζια της ιστορίας και ο Φορτίνο Σαμάνο γίνεται τραγούδι ενενήντα δύο χρόνια μετά την εκτέλεσή του: Είχα γράψει στην «Κ.Ε.» για το ενσταντανέ και τον Καζασόλα και τις προτιμήσεις του Σαλγάδο το 2001. Λίγες ημέρες μετά από τη δημοσίευση με πήρε τηλέφωνο ο γνωστός τραγουδοποιός Θανάσης Παπακωνσταντίνου, δηλώνοντας συγκλονισμένος από τη φωτογραφία. Με ρώτησε μάλιστα τότε αν την είχα στα χέρια μου, αν μπορούσα να του τη δώσω, είπα ναι, είπε εντάξει, τελικά δεν καταφέραμε να βρεθούμε. Θυμάμαι όμως ακόμη την τελευταία του κουβέντα: «Θέλω να γράψω ένα τραγούδι γι' αυτόν τον τύπο!»
Οπερ και εγένετο. Το τραγούδι «Ο Φορτίνο Σαμάνο» περιελήφθη στον δίσκο «Ο Σαμάνος» του 2008. Κι εγώ πήρα τηλέφωνο τον Θανάση Παπακωνσταντίνου να του ζητήσω δυο λόγια για το πέρασμα από την πρώτη εντύπωση της φωτογραφίας στο τελικό αποτέλεσμα του τραγουδιού. Το σκέφτηκε και απάντησε ως εξής: «Δεν μου καθόταν τίποτα. Μου φαινόταν ανούσιο οτιδήποτε προσπαθούσα να γράψω κι έτσι κατέφυγα σε έναν άλλο στίχο μου -ακυκλοφόρητο- που έχει γραφτεί και για ανθρώπους σαν τον caballero Samano:
Σα να μη γεννήθηκαν ποτέ,/σα να 'ταν ένα ψέμα,/άνθρωποι που δώσαν τη χαρά,/που 'φτασε και σε μένα.
Αγιοι που δεν θα γιορταστούν/ γιατί δε θα τους βρουν/τη μέρα που ταιριάζει,/άμυαλοι που δώσαν τη ζωή/για να χει τ' όνειρο/φωλιά για να κουρνιάζει.
Δεν τους πρέπουν εικονίσματα,/ κεριά και καντηλέρια.
Τις χοές μας πού και πού στη γη/και τη ματιά στ' αστέρια.
Μέσα στης ζωής τον πανικό/ασίκικο χορό χορεύουν οι ψυχές τους.
Αϊ, καρδιά μου, δώσ' μου δύναμη/να βρω κάποια στιγμή/και γω τις αντοχές τους».
Πηγή: pancreta