Tι είναι αυτό;
Είναι η γλυπτική σύνθεση του γλύπτη Μανόλη Τζομπανάκη από béton armée διαστάσεων 220x330x100 αφιερωμένη στη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη που για 30 χρόνια δέσποζε στην θέση για την οποία μελετήθηκε, στο κέντρο του ορίου της πλατείας του χωριού Μυρτιά (πρώην Βαρβάροι), όπως φαίνεται και από την συνημμένη πρόσκληση των εγκαινίων και την διαφημιστική κάρτα των πρώτων δεκαετιών του Μουσείου, ενώ τα τελευταία χρόνια ουδέποτε έχει αναφερθεί η παρουσία του έργου στο χώρο, καμιά μνεία δεν γίνεται για το έργο ή τον δημιουργό του στο ενημερωτικό και οπτικοακουστικό υλικό του Μουσείου (όπως μου μεταφέρουν οι κατά καιρούς επισκέπτες και του εξωτερικού), ενώ πρόκειται για σύνθεση στενά συνδεδεμένη με την οργάνωση του χώρου της πλατείας όπως ήταν τότε διαμορφωμένη.
Όποιος κοιτάξει με προσοχή το μικρό βίντεο της ομιλίας της τότε Υπουργού Μελίνας Μερκούρη, που είναι αναρτημένο στον ιστότοπο του Μουσείου Καζαντζάκη θα διακρίνει το έργο, καλυμμένο βέβαια, καθώς η τελετή εγκαινίων του Μουσείου προέβλεπε και την αποκάλυψη του έργου στο κοινό.
Μια ωραία ημέρα λοιπόν, επί δημαρχίας Ρούσσου Κυπριωτάκη, αυθαίρετα και χωρίς καμία ενημέρωση του (κατά τα φαινόμενα εν ζωή) δημιουργού, λήφθηκε η απόφαση της μετάθεσης και μεταστροφής του έργου.
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω, ωστόσο, με ποιο σκεπτικό και με ποιες διαδικασίες ο τότε Δήμαρχος και το τότε Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισαν/εισηγήθηκαν/δέχτηκαν, με την συναίνεση του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου Καζαντζάκη, να μετακινηθεί το έργο από την αρχική του τοποθέτηση ή με ποια εργολαβική λογική και με ποιες διαδικασίες οι αρχιτέκτονες που επιμελήθηκαν την αναδιαμόρφωση του Μουσείου αποφάσισαν/εισηγήθηκαν/δέχτηκαν την μετατόπισή και μεταστροφή του έργου.
Το έργο σχεδιάστηκε για να διαμορφώνει το μέτωπο της πλατείας προς τον δρόμο, καθώς «αγκαλιάζει» την πλατεία με έναν χορό, στον οποίο η μορφή του Καζαντζάκη εισαγάγει ένα νεαρό στο χορευτικό στρόβιλο της ζωής. Το έργο είναι συνδεδεμένο με τον χώρο, πηγάζει από αυτόν και η όποια μετακίνησή του προδίδει τον δημιουργό του έργου αλλά κυρίως καταδεικνύει την ημιμάθεια τόσο των αρχών όσο και των ειδημόνων.
Η μεταφορά στο δεξιό άκρο της πλατείας και η μεταστροφή του κατά 180 μοίρες σχεδόν, προδίδει πλήρως και χωρίς καμία δικαιολογία την αρχική σκέψη σχετικά με την θέση και τον ρόλο στον χώρο, υποβαθμίζοντάς το, καθώς βρίσκεται σε σημείο περιφερειακό της πλατείας, μη ορατό από τους κατοίκους ή τους επισκέπτες του Μουσείου και είναι πρακτικά «κολλημένο» σε ένα δέντρο, γεγονός που δεν επιτρέπει την τρισδιάστατη ανάγνωσή του, ως οφείλει, καθώς δεν πρόκειται για πίνακα ζωγραφικής, όπου αρκεί ένας τοίχος, αλλά για περίοπτο έργο γλυπτικής, που απαιτεί τρισδιάστατο χώρο γύρω του.
Το ζήτημα της σχέσης μεταξύ γλυπτικής και δημόσιου χώρου είναι σίγουρα ένα ζήτημα σύνθετης και πολυδιάστατης προσέγγισης. Δεν αφορά μόνο στις γλυπτικές συνθέσεις καθ'
αυτές αλλά και στον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται με τον χώρο, συμβάλλοντας στην διαμόρφωσή του. Υπό αυτήν την έννοια, δεν είναι πλέον «αντικείμενα» που μπορούν να μετατοπιστούν κατά το δοκούν και καθ' εντολή του εκάστοτε κοινοτάρχη, επειδή έτσι μας αρέσει, καθώς η μετατόπιση αυτή προδίδει διαμορφωμένες χωρικές και συμβολικές σχέσεις, οι οποίες έχουν ληφθεί υπόψη από τον δημιουργό.
Ο σεβασμός στον δημόσιο χώρο και την τέχνη αποτελούν πρώτιστο μέλημα για την διαπαιδαγώγηση συνειδητοποιημένων πολιτών, ειδάλλως θα συνεχίζουμε να διαιωνίζουμε, όπως αποδεικνύει η περίπτωση αυτή, τον συντηρητισμό, τον «ωχαδερφισμό» και την ημιμάθειά μας.
Μανόλης Τζομπανάκης
Πηγή: pancreta.gr