«Μικρός λαός και πολεμά δίχως σπαθιά και βόλια
για όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι.»

Μ’ αυτούς τους στίχους του Γιάννη Ρίτσου από τα «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» απάντησα σ’ ένα μαθητή μου που με ρώτησε τι σημαίνει για ’μένα «Ελλάδα».

Έγραψα τους στίχους στον πίνακα και αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι πως για δύο με τρία λεπτά επικράτησε απόλυτη σιωπή. Ένιωσα, μάλιστα, κάποια από τα παιδιά να περιεργάζονται τις λέξεις και τα νοήματα με μίασυγκινητική προσήλωση.

Στις συζητήσεις που ακολούθησαν καταλήξαμε σε κάποια συμπεράσματα:

– «Ελλάδα» δεν είναι να σκέφτεσαι μόνο τον εαυτούλη σου και την καλοπέρασή σου αδιαφορώντας για οτιδήποτε άλλο.

– «Ελλάδα» δεν είναι να προσπαθείς ως γονιός να πείσεις τα παιδιά σου ότι ο μεγάλος τους στόχος πρέπει να’ ναι η «επιτυχία»: να διαβάζουν και να κατέχουν γνώσεις που θα τους ανοίξουν το δρόμο για μια «καλή σχολή», να «επιτύχουν»,λοιπόν, επαγγελματικά και οικονομικά και, στη συνέχεια, αφού, βέβαια, κάνουν τη δική τους οικογένεια, να μοχθήσουν ως καλοί γονείς ώστε τα παιδιά τους ναακολουθήσουν την ίδια λογική.

– «Ελλάδα» δεν είναι να στέκεσαι σκληρός και απάνθρωπος απέναντι σε ανθρώπους τσακισμένους από πολέμους, φτώχεια και πόνο και να διατυμπανίζεις με ύφος: «εδώ δεν έχουμε εμείς να φάμε, πρέπει να ταΐσουμε κι αυτούς, κατάλαβες;», την ώρα που «αγχώνεσαι» για το πώς θα αγοράσεις στο «καμάρι»σου smartphone τελευταίας τεχνολογίας.

– «Ελλάδα» δεν είναι να πιπιλάς την καραμέλα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και της ορθόδοξης παράδοσης, των δύο «πυλώνων του έθνους μας» και να αγνοείς ή να ξεχνάς επιδεικτικά την ουσία τους, όπως αυτή εκφράζεται για παράδειγμα στο «Δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για ν’ αγαπώ» της Αντιγόνης και στο «Αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου» του Χριστού.

Θα μπορούσα να γράψω κι άλλα. Δεν έχει νόημα. Το νόημα βρίσκεται αλλού.Βρίσκεται σε πολλούς από’ μας που ζούμε σ’ αυτόν τον τόπο και απεχθανόμαστε τις πτυχές της ελληνικής πραγματικότητας που ανέφερα.

Τι μας κρατάει, όμως, από το να αγωνιστούμε – πολλοί και ενωμένοι- για να γίνουν πραγματικότητα αυτά που θέλουμε;

Ξαναδιαβάζοντας τους στίχους του Γιάννη Ρίτσου αναλογιστείτε πως γράφτηκαν στις 16 Σεπτεμβρίου 1968 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων στο Παρθένι της Λέρου. Δε θα ήταν πολύ λογικό ο μεγάλος μας ποιητής να γράψει ποιήματα γεμάτα θυμό, πικρία, απογοήτευση για όσα βίωνε; Φυσικά! Αλλά ο Ρίτσος,όπως όλοι οι σπουδαίοι άνθρωποι, υπερβαίνει όσα του επιτάσσει η πραγματικότητα και επιλέγει κάτι άλλο:

Μοιράζεται μαζί μας το όραμά του γι’ αυτόν τον τόπο, γι’ αυτόν το λαό, αλλά και για κάθε τόπο και λαό – για όλον τον κόσμο! Όραμα, λοιπόν! Αυτό είναι που μας λείπει! Η κινητήριος δύναμη όλων των αγώνων για ελευθερία και δικαιοσύνη!

«Οράματα και ουτοπίες» θα πείτε πολλοί. Συνεχίστε, όσοι θέλετε, να βολεύεστε με τα εύκολα και τα «έτσι είναι ο κόσμος». Απλώς, αφήστε μας εμάς τους «αφελείς και ονειροπαρμένους» να ζούμε και να αγωνιζόμαστε για τα οράματά μας και τις ουτοπίες μας.

Μιχάλης Κούτρας, για το Νόστιμον ήμαρ.