To φως και το σκοτάδι. Η μέρα και η νύχτα. Η αγάπη και το μίσος. Από τη μια ιεράρχες που θεωρούν πίστη τις μανάδες που βυζαίνουν τα προσφυγόπουλα, από την άλλη αυτοί που χαρακτηρίζουν τους μουσουλμάνους μετανάστες σαν απεσταλμένους κατακτητές. Στην πρώτη κατηγορία μαζί με ελάχιστους συνοδοιπόρους ανήκει ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος. Ο κατά κόσμον Αναστάσιος Γιαννουλάτος αντί να εξαπολύει κατάρες και να ηδονίζεται με ρατσιστικά παραληρήματα, καταυγάζει με λόγια και πράξεις τις ψυχές των ταπεινών και καταφρονεμένων απανταχού της γης.

Σε παλιότερη συνέντευξή του στον Παπαχελά, οι τηλεθεατές ένιωθαν πως ταυτίζεται με τον ορισμό του ρόλου της Εκκλησίας. Το πλούσιο βιογραφικό των σπουδών και των μελετών του αποτελεί φυσικά ένα γερό θεωρητικό οπλοστάσιο, αλλά δεν είναι αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει. Η πραότητα που εκπέμπει ως άνθρωπος, η προσήλωσή του στη δράση και στην προσφορά όπως απαιτεί δεοντολογικά το ιερατικό του σχήμα είναι εκείνα τα στοιχεία που του χάρισαν την ύψιστη τιμή- ανάμεσα σε τόσες άλλες- την υποψηφιότητα για το Νόμπελ Ειρήνης. Έχει μόλις επιστρέψει από τα βάθη της ζούγκλας στην αφρικανική ήπειρο, όπου έχει μάθει ακόμα και σουαχίλι για να συνεννοείται με τους ιθαγενείς της Ουγκάντα, και το 1992 εκλέγεται αρχιεπίσκοπος Αλβανίας. Είναι η εποχή που μαίνεται ο γιουγκοσλαβικός εμφύλιος με άμεση παρενέργεια την κρίση στο Κοσσυφοπέδιο. Περιθάλπει χιλιάδες αλβανόφωνους, πιστεύοντας ακράδαντα πως στη σύγχρονη πλουραλιστική κοινωνία η μόνη δυνατότητα για ειρηνική συμβίωση είναι η αποδοχή της ιδιαιτερότητας του άλλου, ο σεβασμός της αξιοπρέπειας και της θρησκευτικής ελευθερίας του κάθε ανθρώπου. Βρίσκει στη γειτονική χώρα μια κατάσταση χάους. Η Ορθοδοξία υπό διωγμόν από ένα χρόνιο αθεϊστικό καθεστώς. Οι λειτουργίες τελούνται κάτω από τα δένδρα Δεν πτοείται, όπως δεν πτοήθηκε από την ελονοσία, τον καρκίνο, την τύφλωση.

Ανασκουμπώνεται και ξεκινάει το έργο του. Η αναστήλωση των ερειπωμένων ναών και η ανέγερση δεκάδων άλλων κρίνεται απαραίτητη ώστε να υπάρχει μια στέγη όπου θα σταλάζει στους πιστούς θάρρος και ελπίδα. Συνεχίζει ακάθεκτος με προγράμματα για την εκπαίδευση, την υγεία, την κοινωνική πρόνοια, την αγροτική ανάπτυξη, τον πολιτισμό και την οικολογία. Δεν είναι τυχαίο πως χρησιμοποιεί συχνά τη φράση από τις Παροιμίες του Σολομώντα: «ποιεῖν δίκαια καὶ ἀληθεύειν ἀρεστὰ παρὰ Θεῷ μᾶλλον ἢ θυσιῶν αἷμα», θέλοντας να δείξει πως δεν είναι οι εικόνες, τα χειροφιλήματα και τα κομποσκοίνια αυτά που σε κάνουν καλό χριστιανό.

Αυτές τις μέρες έσπευσε να συμπαρασταθεί στον δοκιμαζόμενο αλβανικό λαό, ανοίγοντας όλα τα μοναστήρια για να στεγασθούν οι σεισμόπληκτοι. Κι αυτό γιατί ασπάζεται έμπρακτα τη ρήση του Αποστόλου Παύλου «Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ». Ήταν και παραμένει ο μοναδικός Έλληνας κληρικός που ένιωσε επείγουσα την ανάγκη, ήδη από το 1975, να εκδώσει ένα συνθετικό και εμπεριστατωμένο βιβλίο για να καλύψει ένα ιστορικό κενό: αυτό της άγνοιας για τον πολιτισμό των μουσουλμάνων, «δίπλα ή εν τω μέσω των οποίων έζησαν επί αιώνες οι Έλληνες».

Στρέφει το γαλήνιο βλέμμα του στο παράθυρο του γραφείου του, πάνω στο οποίο συνήθως βρίσκονται ακουμπισμένα τα ποιήματα του Καβάφη και οι «Αδελφοί Καραμάζοφ» του Ντοστογέφσκι. Στην επικίνδυνη ραδιενέργεια του θρησκευτικού φανατισμού και της μισαλλοδοξίας ο Αναστάσιος, σαν σύγχρονος στάρετς Ζωσιμάς, αντιστρέφει το καρτεσιανό «σκέφτομαι άρα υπάρχω» σε «αγαπώ άρα υπάρχω». Τι πιο ευφρόσυνο μήνυμα για το πνεύμα των Χριστουγέννων;

Χρύσα Κακατσάκη