Πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Cell μια ανακοίνωση που ενδέχεται να αποδειχθεί ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ανθρώπινη ιστορία... μέχρι το επόμενο. Σύμφωνα με αυτήν, Κινέζοι ερευνητές κατάφεραν να κλωνοποιήσουν επιτυχώς μαϊμούδες μακάκους, χρησιμοποιώντας την ίδια τεχνική που είχε εφαρμοστεί στην κλωνοποίηση του διάσημου προβάτου Dolly. Πρόκειται για τα πρώτα πρωτεύοντα θηλαστικά που έρχονται στη ζωή με αυτήν την τεχνική.
Η προσπάθεια, με επικεφαλής τον Qiang Sun της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, διήρκεσε χρόνια και κορυφώθηκε με την πρόσφατη γέννηση δύο θηλυκών μακάκων ''Zhong Zhong'' και ''Hua Hua''. Τα ονόματα των μακάκων προέρχονται από τη λέξη ''zhonghua'', ένα επίθετο που αναφέρεται στον κινεζικό λαό.
Οι δύο μακάκες, οκτώ και έξι εβδομάδων, είναι γενετικά ταυτόσημοι, και είναι και οι δύο κλώνοι του ίδιου δότη, της ίδιας καλλιέργειας εμβρυακών κυττάρων. Οι νεαροί πίθηκοι είναι σύμφωνα με πληροφορίες υγιείς και ζουν σήμερα σε θερμοκοιτίδα για την ώρα.
Η ανακάλυψη είναι σαφώς ένα σημαντικότατο επίτευγμα της βιοϊατρικής έρευνας και όπως ήταν αναμενόμενο προκάλεσε έντονες συζητήσεις σχετικά με την κλωνοποίηση ενός άλλου είδους πρωτευόντων: των ανθρώπων.
Είναι όμως αυτοί οι πρώτοι κλώνοι πιθήκων;
Το 1999, οι ερευνητές "κλωνοποίησαν" ένα μακάκο rhesus, διαιρώντας ένα έμβρυο μακάκου πρώιμου σταδίου σε πολλαπλά μέρη, δημιουργώντας δηλαδή τεχνητά δίδυμα. Άλλες έρευνες έδειξαν ότι τα κύτταρα πιθήκων θα μπορούσαν να κλωνοποιηθούν για τη δημιουργία σειρών βλαστοκυττάρων. Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες απέδωσαν μόνο κύτταρα περιορισμένα σε εργαστηριακά δοχεία πέτρι, και όχι πλήρως ανεπτυγμένους πιθήκους.
Γιατί έχουμε να κάνουμε με μια σοβαρή ανακάλυψη;
Το 1996, το πρόβατο Dolly έγινε το πρώτο θηλαστικό που κλωνοποιήθηκε μέσω μιας τεχνικής που ονομάζεται «πυρηνική μεταφορά σωματικών κυττάρων». Σε αντίθεση με τη διάσπαση εμβρύου, η οποία μπορεί να αποδώσει μόνο μερικά αντίγραφα, αυτή η μέθοδος μπορεί θεωρητικά να παράξει απεριόριστο αριθμό κλώνων από έναν μόνο δότη. Αυτό επιτρέπει στους ερευνητές να κατασκευάζουν προσαρμόσιμους, γενετικά ομοιόμορφους πληθυσμούς ζώων που προσφέρουν τη δυνατότητα βιοϊατρικής έρευνας.
Από τότε, οι επιστήμονες έχουν κλωνοποιήσει περισσότερα από 20 είδη (αγελάδες, κουνέλια, σκύλους και άλλα) χρησιμοποιώντας αυτή την τεχνική, όμως η κινεζική προσπάθεια σηματοδοτεί την πρώτη φορά που πρωτεύοντα όντα κλωνοποιούνται επιτυχώς με τον ίδιο τρόπο. Πρόκειται για ανακάλυψη μεγάλης σημασίας, καθώς η τεχνική κλωνοποίησης σε αυτή τη μελέτη μπορεί να εφαρμοστεί σε άλλα πρωτεύοντα, όπως ο άνθρωπος. Οι ερευνητές βέβαια που ηγήθηκαν του εγχειρήματος υποστηρίζουν ότι δεν έχουν καμία τέτοια πρόθεση.
Η λειτουργία της μεθόδου κλωνοποίησης
Κατά τη διαδικασία της κλωνοποίησης, οι επιστήμονες λαμβάνουν από το κύτταρο τον «πυρήνα», ο οποίος περιέχει ένα αντίγραφο του ξεχωριστού γενετικού κώδικα. Στη συνέχεια ο πυρήνας μεταφέρεται σε ένα ωάριο, από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο δικός του πυρήνας. Μέσω χημικής διαδικασίας το ωάριο αναπτύσσεται, σαν να είχε γονιμοποιηθεί φυσικά. Όταν το έμβρυο φτάσει σε ένα συγκεκριμένο στάδιο ανάπτυξης, τότε οι επιστήμονες μπορούν να το εμφυτεύσουν στο παρένθετο ζώο. Εάν η διαδικασία είναι επιτυχής, τότε θα γεννηθεί ένα γενετικά ταυτόσημο με τον δότη-πυρήνα.
Γιατί καθυστέρησε τόσο η ανάπτυξη της μεθόδου σε πρωτεύοντα ζώα;
Η πλήρης διαδικασία δεν είναι τόσο απλή. «Ήταν ένα μακρύ ταξίδι, αλλά τελικά τα καταφέραμε», δήλωσε ο επικεφαλής της έρευνας, σημειώνοντας πως χρειάστηκαν 127 «αυγά» πριν προκύψουν τα δύο μικρά μαϊμουδάκια και διευκρινίζοντας πως η κλωνοποίηση δεν προήλθε από ενήλικη μαϊμού, αλλά από DNA εμβρύου. Οι προσπάθειες, τόνισε, για κλωνοποίηση από ενήλικα άτομα συνεχίζονται και εκτιμούν πως σύντομα αναμένεται να αποδώσουν.
Οι Κινέζοι επιστήμονες τόνισαν ότι για να φτάσουν στο σημερινό αποτέλεσμα, χρειάστηκε να εξελίξουν και να προσαρμόσουν τις μεθόδους που είχαν εφαρμοστεί κατά το παρελθόν. Καθώς τα εμβρυϊκά κύτταρα διαφοροποιούνται σε δέρμα, μύες και άλλους ιστούς, για να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας, οι ερευνητές πρέπει να κάνουν το DNA του πυρήνα του δότη ώστε να μοιάζει με το DNA ενός νεαρού εμβρύου. Η επιστροφή αυτού του «γενετικού ρολογιού» απαιτεί πολύπλοκα χημικά πρωτόκολλα, που πρέπει να ρυθμιστούν με ακρίβεια και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κλωνοποίηση των μαϊμούδων ήταν μακρόχρονη, καθώς η επιστημονική ομάδα από την Κίνα δοκίμασε αρκετές εκδοχές πριν να πετύχει η διαδικασία. Οι ερευνητές προσπάθησαν επίσης να δημιουργήσουν κλώνους από ενήλικα, αλλά προς το παρόν μόνο οι κλώνοι που προέρχονται από εμβρυϊκά κύτταρα επιβίωσαν. Τα εμβρυϊκά κύτταρα ήταν λιγότερο «προσκολλημένα» στους κυτταρικούς τους τύπους από τα ενήλικα, ωστόσο και αυτά χρειάζονται επαναπρογραμματισμό.
Για ποιο λόγο επιλέχθηκαν οι πίθηκοι;
Οι ερευνητές αναφέρουν ότι θέλουν να χρησιμοποιήσουν αυτήν την τεχνική για την αναπαραγωγή μακάκων για βιοϊατρική έρευνα. Τα ακριβή γενετικά αντίγραφα του ίδιου ζώου θα μείωναν τη μεταβλητότητα των αποτελεσμάτων κατά τη δοκιμή νέων φαρμάκων ή άλλων θεραπειών. Όμως, μέχρι στιγμής, η τεχνική δεν φαίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματική. Από τις προσπάθειες κλωνοποίησης της ομάδας που χρησιμοποίησε κύτταρα εμβρυϊκού δότη, μόνο δύο είχαν ως αποτέλεσμα υγιείς γεννήσεις ζώων. Επιπλέον, οι πίθηκοι είναι μόνο δύο μηνών και οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη αν η κλωνοποίηση θα έχει επιπτώσεις αργότερα στη υγεία τους.
Η κλωνοποίηση πρωτεύοντων θηλαστικά προκαλεί πολλές αντιδράσεις εξαιτίας του φόβου πως βρισκόμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην κλωνοποίηση του ανθρώπου, ενώ και η χρησιμοποίησή τους ως πειραματόζωων είναι από καιρό αμφιλεγόμενη. Οι ομάδες για τα δικαιώματα των ζώων έχουν καταγγείλει τα πειράματα σε πρωτεύοντα ως απαράδεκτα, ακριβώς λόγω των ομοιοτήτων με τους ανθρώπους. Η Κίνα για παράδειγμα αντιμετωπίζει κριτική και έλεγχο σε θέματα μεταχείρισης των ζώων, καθώς δεν διαθέτει νόμους κατά της εκμετάλλευσής τους. Οι ερευνητές της μελέτης υποστηρίζουν πως ακολούθησαν τους κανονισμούς περί καλής μεταχείρισης των ζώων που ορίζονται από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ και ότι είναι προσεκτικοί ως προς την ευημερία των μακάκων.
Πάντως δεν λείπουν και οι αντίθετες φωνές καθώς πολλοί βιοϊατρικοί ερευνητές επιμένουν ότι τα πρωτεύοντα είναι απαραίτητα για τη μελέτη πολύπλοκων ανθρώπινων ασθενειών και διαταραχών, από το Parkinson έως το HIV/AIDS και τον αυτισμό. «Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει ποτέ τρόπος να αποφύγουμε τα μη ανθρώπινα πρωτεύοντα στη βιοϊατρική έρευνα», αναφέρει χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το National Geographic, ο ερευνητής Van Rompay.
Τι σημαίνουν τα παραπάνω αναφορικά με την κλωνοποίηση ανθρώπων;
Εν ολίγοις, αυτή η μελέτη δείχνει ότι η ανθρώπινη κλωνοποίηση θα μπορούσε να είναι τεχνικά εφικτή σε σύντομο διάστημα. Το αν θα πρέπει να προχωρήσει η αναπαραγωγική ανθρώπινη κλωνοποίηση είναι εντελώς διαφορετική υπόθεση. Επιστήμονες που ερωτήθηκαν από το National Geographic τόνισαν ότι, επί του παρόντος, η ανθρώπινη κλωνοποίηση θα ήταν περιττή και ανεύθυνη. Ανέφεραν επίσης ότι κρίνεται απαραίτητη μια διεθνούς επιπέδου συζήτηση πάνω σε ζητήματα βιοηθικής και τεχνολογίας, σε σχέση με τη χρήση τους από την ανθρωπότητα.
Τι έπεται;
Η κινεζική ερευνητική ομάδα θα παρακολουθήσει μακροπρόθεσμα την υγεία του Zhong Zhong και του Hua Hua, συμπεριλαμβανομένης και της ανάπτυξης των εγκεφάλων τους . Εξάλλου οι τοπικές αρχές υποστηρίζουν ένθερμα την έρευνά τους και μάλιστα προωθούν σχέδια για επέκταση του εργαστηρίου τους κατά περισσότερο από δέκα φορές. Επιπλέον, εξέφρασαν την ελπίδα ότι η κινεζική κοινωνία θα διατηρήσει ανοιχτό πνεύμα για τη διεξαγωγή έρευνας σε πρωτεύοντα εκτός του ανθρώπου.
Ναταλία Πετρίτη
Πηγή: pancreta