Είναι δυνατόν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο υφυπουργός της, αρμόδιος για τον αθλητισμό Λευτέρης Αυγενάκης, να «στήνουν στον τοίχο», δημόσια και χωρίς κανέναν ενδοιασμό, την προϊσταμένη μιας αρχαιολογικής υπηρεσίας που μάχεται για τη διάσωση ενός εκ των σημαντικότερων μνημείων της Μεσογείου;

Αυτό αναρωτήθηκαν όσοι παρακολούθησαν την επίθεση που δέχτηκε η Βασιλική Συθιακάκη, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, από τους πολιτικούς προϊσταμένους της κατά την πρόσφατη επίσκεψή τους στην Κρήτη. Φαίνεται όμως πως είναι δυνατόν, αν αυτό συνεισφέρει στην ικανοποίηση της εκλογικής πελατείας του υφυπουργού στο Ηράκλειο και γενικότερα αν έχεις συνειδητοποιήσει ότι ο αθλητισμός φέρνει περισσότερες ψήφους από ό,τι τα αρχαία.

Η «σταύρωση» της υπαλλήλου εκτυλίχθηκε μπροστά στις κάμερες, αφού προηγουμένως η ίδια σε κλειστή σύσκεψη υπηρεσιακών παραγόντων είχε τολμήσει να αναφερθεί στο πολύ σοβαρό ζήτημα της αποκατάστασης του προμαχώνα Σαμπιονάρα, τμήματος του ενετικού τείχους του Ηρακλείου, του μεγαλύτερου σωζόμενου οχυρωματικού έργου της ανατολικής Μεσογείου.

Η κ. Συθιακάκη τόνισε την ανάγκη να μην ανατραπεί ο σχεδιασμός ένταξης του έργου στο ΕΣΠΑ, καθώς ο συγκεκριμένος προμαχώνας κινδυνεύει με κατάρρευση. Για κακή της τύχη στον προμαχώνα Σαμπιονάρα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις ενός ιστορικού αθλητικού συλλόγου, του ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΟΑΑ (Ομιλος Αντισφαίρισης και Αθλοπαιδιών), που φιλοξενεί πάνω από 1.000 αθλητές και που ο υφυπουργός Αθλητισμού δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση να δυσαρεστήσει, ειδικά αν μιλάμε για την περιφέρεια στην οποία εκλέγεται και ο ίδιος.

Στην κλειστή υπηρεσιακή σύσκεψη η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων θύμισε με νόημα πως πάνω στον ίδιο προμαχώνα, εκτός από τις εγκαταστάσεις του αθλητικού συλλόγου, στεγάζεται και ένα από τα μεγαλύτερα σχολεία του Ηρακλείου, το 6ο Γυμνάσιο, επισημαίνοντας τους κινδύνους που εγκυμονεί μια πιθανή κατάρρευση τόσο για τους αθλητές όσο και για τους μαθητές.

 

Η αναφορά στο σχολείο έδωσε την αφορμή που περίμεναν η υπουργός και ο υφυπουργός. Περιέργως η αναφορά αυτή διέρρευσε προς τα μέσα ενημέρωσης και πριν ακόμα ολοκληρωθεί η σύσκεψη πηχυαίοι τίτλοι μιλούσαν για «βόμβα της Συθιακάκη που προκαλεί ανησυχία και αντιδράσεις».

Κατόπιν στις δηλώσεις στα ΜΜΕ η… «βόμβα» ήταν το πρώτο θέμα. «Εγώ πρώτη φορά άκουσα σήμερα ότι υπάρχει θέμα με το σχολείο και το ίδιο συνέβη και με τον κύριο υφυπουργό» είπε η κ. Μενδώνη και σχολίασε επιτιθέμενη στην υπάλληλο του υπουργείου της πως «το θέμα αυτό είναι αρκετά σοβαρό για να αντιμετωπίζεται με προχειρότητα».

Ακόμα πιο επιθετικός ήταν ο υφυπουργός Αθλητισμού Λευτέρης Αυγενάκης, ο οποίος εμμέσως ζήτησε την παραίτηση της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων. «Η κ. Συθιακάκη, στην προσπάθειά της να δικαιολογήσει μια κωλυσιεργία της προηγούμενης περιόδου, έθεσε ένα θέμα που απεδείχθη ότι κανένας δεν γνώριζε. Αν αποδειχτεί ότι αυτό το πράγμα δεν ισχύει, αντιλαμβάνεστε ότι η κ. Συθιακάκη πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της» δήλωσε στις κάμερες σε εξαιρετικά αυστηρό ύφος ο κ. Αυγενάκης.

Κι αν όχι;

 

Τι γίνεται όμως αν αποδειχτεί ότι όλοι οι υπηρεσιακοί παράγοντες, με πρώτη τη σημερινή υπουργό, γνωρίζουν πολύ καλά το θέμα; Οπως προκύπτει από έρευνα της «Εφ.Συν.», η σχετική προειδοποίηση έχει κοινοποιηθεί στο υπουργείο Πολιτισμού ήδη από τον Μάρτιο του 2011 και μάλιστα σε υπόμνημα που απευθυνόταν στην τότε γενική γραμματέα του υπουργείου, η οποία τυγχάνει εκείνη την περίοδο να ήταν η ίδια η κ. Μενδώνη!

Στο κείμενο εκείνο, οχτώ χρόνια πριν, όχι μόνο είχε επισημανθεί το πρόβλημα, αλλά γινόταν αναφορά και σε παλαιότερη πρόταση απομάκρυνσης του σχολείου.

Ακόμα όμως και αν η κ. Μενδώνη είχε ξεχάσει το παλιό έγγραφο, δεν μπορεί να ισχυριστεί το ίδιο για το υπηρεσιακό σημείωμα που έλαβε λίγες μέρες πριν από την έλευσή της στην Κρήτη.

Εκεί ρητά η κ. Συθιακάκη τόνιζε τον κίνδυνο να χαθούν οι χρηματοδοτήσεις του ΕΣΠΑ για την αποκατάσταση του προμαχώνα, αν δεν επανυποβληθεί η μελέτη ώς το τέλος του 2019 και επισήμαινε επί λέξει προς την υπουργό: «Το ζήτημα πρέπει να επιλυθεί καθώς ο προμαχώνας βρίσκεται σε προχωρημένη ετοιμορροπία και σε περίπτωση κατάρρευσης θα τεθούν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές (όχι μόνο των χρηστών των εγκαταστάσεων του ΟΑΑΗ αλλά και των μαθητών του 6ου Γυμνασίου Ηρακλείου που εδράζεται επί του προμαχώνα)».

Ασφαλώς λοιπόν Μενδώνη και Αυγενάκης γνώριζαν το θέμα. Γιατί όμως επιχείρησαν τόσο άγαρμπα να «αδειάσουν» την υπάλληλο του υπουργείου;

Πολιτικό κόστος

 

Η πιο πιθανή εξήγηση βρίσκεται στις ισχυρές πιέσεις που συναντά η υλοποίηση της μελέτης στερέωσης και αποκατάστασης του προμαχώνα, η οποία συντάχθηκε το 2007 και επικαιροποιήθηκε το 2017.

Η μελέτη, η οποία εξετάστηκε από το ΚΑΣ και εγκρίθηκε το 2009, διαπιστώνει ότι «είναι κρίσιμη η αντιμετώπιση της παθολογίας της εξωτερικής όψης των τειχών, αλλά ακόμη κρισιμότερη είναι η αντιμετώπιση των συνολικών προβλημάτων ευστάθειας του συστήματος τείχους-εδάφους, αφού από αυτά εξαρτάται η ασφάλεια όχι μόνο της λιθοδομής του τείχους καθ’ εαυτής, αλλά μιας ολόκληρης περιοχής της πόλης του Ηρακλείου και των κτιρίων της - η οποία κείται όπισθεν του τείχους».

Ειδικά για τον προμαχώνα διαπιστώνει ότι η κατάστασή του είναι άκρως επιβαρημένη, αφού εμφανίζει πυκνές κατακόρυφες ρωγμές πλάτους ώς και 10 εκ. και διόγκωση που οφείλεται στις ωθήσεις της εσωτερικής επίχωσης και προτείνει τη λήψη άμεσων μέτρων με στερέωση της λιθοδομής και κατασκευή φρεατοπασσάλων.

Η απόφαση έγκρισης της μελέτης, που υπογράφεται από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά, επιβάλλει ρητά την απομάκρυνση όλων των αθλητικών εγκαταστάσεων από το συγκεκριμένο σημείο του ενετικού τείχους.

 

Οι εγκαταστάσεις αυτές ξεκίνησαν να δημιουργούνται το 1928 και σταδιακά επεκτάθηκαν χωρίς καμία οικοδομική άδεια. Εκεί σήμερα βρίσκονται ένα γήπεδο μπάσκετ, αναψυκτήριο, αποδυτήρια, αίθουσα σκάκι, αίθουσα πινγκ πονγκ αλλά και τα γραφεία του σωματείου ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΟΑΑ, ενώ στον λαιμό του προμαχώνα έχει τοποθετηθεί σιδερένια κερκίδα με θέα προς την τάφρο.

Στην τάφρο γύρω από τον προμαχώνα έχουν κατασκευαστεί συνολικά οχτώ γήπεδα τένις, τα τέσσερα εξ αυτών χωρίς άδεια. Για τις εγκαταστάσεις του σωματείου ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΟΑΑ έχουν εκδοθεί κατά καιρούς σειρά πρωτοκόλλων αυθαίρετης χρήσης δημοσίου κτήματος, χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Η δραματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται πλέον ο προμαχώνας, με εμφανείς τις ρηγματώσεις, επιβάλλει την άμεση υλοποίηση της μελέτης στερέωσης. Αν και το έργο υποβλήθηκε προς ένταξη στο ΠΕΠ Κρήτης (Σχέδιο ΒΑΑ Δήμου Ηρακλείου) τον Μάρτιο του 2019, η πρόταση απορρίφθηκε επειδή η αρμόδια διεύθυνση του ΥΠΠΟΑ είχε αμελήσει να εντάξει στον προϋπολογισμό τις αναγκαίες κατεδαφίσεις των κτιρίων του ΟΑΑΗ, που παρεμποδίζουν τη διέλευση των μηχανημάτων. Μετά τα όσα διαδραματίστηκαν στην πρόσφατη σύσκεψη με τη νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ, η τύχη του έργου είναι αβέβαιη.

Λύση η τάφρος;

 

Το 2016, με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά και μετά από μια 9ωρη (!) συνεδρίαση του ΚΑΣ, ορίστηκε πως ειδικά για την τάφρο (όχι πάνω στο τείχος) επιτρέπονται μόνο ήπιες αθλητικές εγκαταστάσεις, οι οποίες δεν απαιτούν περίφραξη και βοηθητικά κτίσματα.

Ο πρόεδρος του Ηράκλειο ΟΑΑ, Μιχάλης Δελάκης, μιλώντας στην «Εφ.Συν.», υπερασπίζεται την ιστορικότητα του συλλόγου και τονίζει πως το Ηράκλειο έχει ένα μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα καθώς διαθέτει χώρους άθλησης και σημαντικών διοργανώσεων μέσα στην πόλη.

«Το τένις στο Ηράκλειο υπάρχει από τις αρχές του 20ού αιώνα. Είναι κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας της πόλης, αποτελώντας στην ουσία άυλη πολιτιστική κληρονομιά» λέει ο ίδιος.

Σε ό,τι αφορά την ενδεχόμενη μετεγκατάσταση των υποδομών του συλλόγου από το τείχος στην τάφρο εμφανίζεται διαλλακτικός, εφόσον όμως πάρει σχετική δέσμευση από τους αρμόδιους φορείς. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση όμως ο ίδιος εξαιρεί το γήπεδο μπάσκετ και το κεντρικό κτίριο του συλλόγου, που βρίσκονται πάνω στο τείχος, καθώς, όπως λέει, κουβαλούν πλέον μεγάλη ιστορική μνήμη για τους Ηρακλειώτες.

Στη διαμάχη μεταξύ αθλητισμού και πολιτισμού η σημερινή πολιτική ηγεσία φαίνεται να παίρνει ξεκάθαρη θέση υπέρ των σωματείων που φέρνουν σαφώς περισσότερες ψήφους. Σε αυτή τη μάχη οι υπάλληλοι που προασπίζονται την πολιτιστική κληρονομιά εγκαλούνται για προχειρότητα και αντιμετωπίζονται ως… παράπλευρες απώλειες.

Μάριος Διονέλλης

Πηγή: efsyn.gr