«Ανασκαλεμένη μνήμη ή χωρίς ζάχαρη» είναι ο τίτλος της έκθεσης που παρουσιάζει η Χρυσούλα Σκεπετζή στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης. Την έκθεση επιμελείται ο Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος και διαρκεί από τις 11 Ιουνίου ως τις 15 Ιουλίου.

Η καλλιτέχνιδα σε κείμενο της με τίτλο  «Η αλήθεια, άλλους τους λυτρώνει και άλλους τους σκοτώνει», γράφει:
«Η παραπάνω διαπίστωση ισχύει σε υπερθετικό βαθμό στην περίπτωση της ανακοίνωσης της διάγνωσης ενός σοβαρού και απειλητικού για τη ζωή νοσήματος. Η στάση των γιατρών, είναι να ανακοινώνουν στον ασθενή πιθανά από άποψη, την «αλήθεια» και όχι απλά εξαιτίας της κρίσης που περνάμε, που οι επιπτώσεις της έτσι κι αλλιώς είναι τεράστιες σε όλο το ιατρικό φάσμα, κάτι που πιθανά θα μπορούσε να δικαιολογήσει εν μέρει τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται οι γιατροί τα περιστατικά.

Καταλαβαίνουμε πως η στιγμή της ανακοίνωσης της διάγνωσης αποτελεί μια καθοριστική στιγμή, που παραμένει βαθιά χαραγμένη στη μνήμη και στην ψυχή του ασθενούς και των συγγενών του και επηρεάζει καθοριστικά τη διαχείριση και την έκβαση της νόσου.
Η διάγνωση μιας ασθένειας αποτελεί μεταβατικό στάδιο στη φυσιολογική πορεία της ζωής του ατόμου, από μια κατάσταση υγείας σε μια κατάσταση αρρώστιας, που μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια της ζωής. Ακόμα, αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης του ασθενούς ίσως να οδηγήσει τον ασθενή σε κρίση και να τον επιβαρύνει με έναν επιπλέον παράγοντα, που πιθανόν θα συντελέσει σε περαιτέρω επιδείνωση της ήδη επιβαρυμένης υγείας του. Η μετάβαση αυτή απαιτεί επιπλέον χρόνο, για την πλήρη αντίληψη της νέας κατάστασης και προσαρμογή σε αυτή, και συνεπάγεται διαφορετικές διαστάσεις ανάλογα με τη φύση και την προοπτική της εν λόγω ασθενείας, την προσωπικότητα και τη βιογραφική πορεία του συγκεκριμένου ατόμου, καθώς και τις κοινωνικές και πολιτισμικές αντιλήψεις και αναπαραστάσεις που αφορούν την ασθένεια στο συγκεκριμένο ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο.

Η επιλογή του αν θα ανακοινωθεί η διάγνωση ή όχι, ο χρόνος και ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει αυτό δεν υπόκεινται σε μία μοναδική χρυσή συνταγή, αλλά μπορούν να πάρουν ποικίλες μορφές, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των κατά περίπτωση ασθενών. Το να γνωστοποιείται η διάγνωση σε όλους τους ασθενείς χωρίς διάκριση είναι επικίνδυνη πρακτική και αποτελεί τεράστιο ηθικό και δεοντολογικό θέμα, παρότι ο ασθενής έχει προφανώς δικαίωμα να γνωρίζει. Σημαντική είναι επίσης η αποφυγή ποσοστιαίων προγνωστικών εκτιμήσεων, όσον αφορά τις πιθανότητες ίασης ή τη διάρκεια επιβίωσης. Οι στατιστικές ενδείξεις μπορεί να μην ανταποκρίνονται στην περίπτωση του συγκεκριμένου ασθενή ή να τον αποθαρρύνουν, άλλοτε πάλι τον προκαταβάλλουν με αποτέλεσμα να εκπληρώνονται οι φόβοι του και οι προβλέψεις του γιατρού.
Τα παραπάνω αποσκοπούν να σχολιάσουν τα καθημερινά συμβάντα στο χώρο της υγείας και όχι μόνο, σε μια χώρα που πλήττεται από μια γενεαλογία κρίσεων όπου η Πολιτισμική κρίση προξένησε μια Ηθική, και αυτή μια Κοινωνική, που επέφερε μια Πολιτική, που γέννησε μια Οικονομική, και τέλος μιαν Ανθρωπιστική. Τα σώματα και οι αισθήσεις ταξιδεύουν εντός και εκτός «οικοδομικών» ορίων, καταθέτοντας συναισθηματικές ανάγκες και σχολιάζοντας κοινωνικοπολιτικούς και ανθρωπιστικούς ευνουχισμούς.
Ο άξονας της έκθεσης είναι μια ιδέα που απαιτεί την ευθύνη μου μπροστά στην ιστορία και τη διατήρηση της μνήμης εν ονόματι της ζωής».

«Το χρονικό ενός  προαναγγελθέντος θανάτου (Ανασκαλεμένη μνήμη ή Χωρίς ζάχαρη)» είναι το θέμα της έκθεσης της Χρυσούλας Σκεπετζή. Η έκθεση αυτή είναι μια γενναία απόπειρα ανίχνευσης  ενός   δύσκολου θέματος υψηλής συναισθηματικής φόρτισης.
Ο κύκλος της ζωής παρουσιάζεται μέσα από την Οδύσσεια του σώματος και τις ποικίλες μεταμορφώσεις του. Μέσω της αντιπαραβολής του υγιούς και του πάσχοντος  σώματος αναδεικνύεται η ρευστότητα της ανθρώπινης κατάστασης.
Το  υγιές σώμα δημιουργεί, επικοινωνεί, απολαμβάνει τη ζωή. Το πάσχον σώμα αντιστέκεται, υποφέρει, ελπίζει, απογοητεύεται, παραδίδεται στο μοιραίο.
Η καλλιτεχνική ευαισθησία αναμετριέται με τον κυνισμό της ιατρικοποίησης του πάσχοντος σώματος δίνοντας μια ανθρωπιστική  προοπτική στο ερώτημα για το νόημα της ζωής.
Μανώλης Δαφέρμος,
Αναπληρωτής Καθηγητής Του τμήματος Ψυχολογίας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Κρήτης

 

Ο ασυμβίβαστος ρεαλισμός της Χρυσούλας Σκεπετζή
στην υπηρεσία του πένθους

Η Χρυσούλα Σκεπετζή παρουσιάζει στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης μια σειρά από σχέδια τα οποία έχουν ως θέμα έναν ασθενή. Είναι άτιτλα, φτιαγμένα με ανεξίτηλους μαρκαδόρους, πάνω σε φωτογραφικό χαρτί και η ενότητά τους έχει τον τίτλο Ανασκαλεμένη μνήμη ή χωρίς ζάχαρη. Όλα τα σχέδια είναι 110Χ150 εκ., χρονολογίας 2016 και μπορούν να ιδωθούν και από τις δύο πλευρές, καθώς η καλλιτέχνης τα κρεμά, χωρίς κορνίζα, από τις οροφές πέντε, μεγάλων διαστάσεων, κουτιών στα οποία οι θεατές εισέρχονται για να τα περιεργαστούν. Τα πέντε κουτιά τοποθετούνται το ένα δίπλα στo άλλο, με τρόπο που σχηματίζει έναν ελληνικό, ισοσκελή σταυρό.
Τα σχέδια μεταδίδουν μια αίσθηση ασυμβίβαστου ρεαλισμού, εφόσον ο θεατής μπορεί να δει όλες τις μικρές λεπτομέρειες της ρουτίνας ενός, προφανώς, σοβαρά ασθενούς, καθώς, ως επί το πλείστον, κείτεται στο νοσοκομειακό του κρεβάτι. Τα σχέδια με τις εικόνες του ασθενούς σώματος αντιπαραβάλλονται συχνά με αυτά του υγιούς, μια πρακτική που ωστόσο εντείνει την εικόνα της αρρώστιας. Δεν υπάρχει καδράρισμα που να στοχεύει σε μια ενδιαφέρουσα ή αισθητική προσέγγιση στο θέμα, ούτε υφίσταται αφαίρεση οποιασδήποτε μη απαραίτητης λεπτομέρειας. Οι θεατές βρίσκονται ενώπιον μιας αντικειμενικής, σχεδόν φωτογραφικής μαρτυρίας για το βάσανο του πάσχοντος άνδρα, εντός του ψυχρού και ιατρικοποιημένου περιβάλλοντος του νοσοκομειακού δωματίου. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι την ίδια ψυχρή αντικειμενικότητα με την οποία η καλλιτέχνης προσεγγίζει το θέμα, την εφαρμόζει και στην τεχνική της. Παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζει η καλλιτέχνης, ο θεατής μπορεί να διαπιστώσει ένα πρότυπο που διαπερνά την πλαστική συγκρότηση της γραμμής το οποίο σταθερά και υπομονετικά επαναλαμβάνεται για να δημιουργηθούν οι σκιές και τα περιγράμματα του σχεδίου, χαρίζοντας στις συνθέσεις μορφοπλαστική ενότητα και συνέπεια. Αυτή η ενότητα και συνέπεια στη σύνθεση, εξαιτίας της γραφής, απαντώνται στα μεταϊμπρεσιονιστικά πειράματα των Georges Seurat και Paul Signac, στο πλαίσιο του πουαντιγισμού ή του διαιρετισμού (divisionisme) που επεδίωξαν μια επιστημονική αντικειμενικότητα στη διατύπωση του θέματος, πολύ πιο αυστηρή από αυτή του ιμπρεσιονισμού.  Η μνήμη στην οποία αναφέρεται η Σκεπετζή δεν είναι επιλεκτική. Είναι μια ανασκαλεμένη μνήμη η οποία ωστόσο δεν αντιμετωπίζει το θέμα αξιολογικά αλλά επιχειρεί να εξασφαλίσει την ανάμνησή του μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας. Επιπλέον αποφεύγει κάθε συναισθηματική ανάμειξη, κάτι το οποίο δηλώνεται άλλωστε και στον τίτλο της έκθεσης με την αναφορά στην έκφραση χωρίς ζάχαρη η οποία μεταφορικά δηλώνει την έλλειψη συναισθηματισμού. Μπορεί αυτή η επιμελής προσπάθεια από πλευράς της δημιουργού να αντικαταστήσει την απουσία του ασθενούς που είναι ο αδελφός της, μέσα από την ευλαβική προσήλωση στη λεπτομέρεια, ακόμα και στην πλέον ασήμαντη, έτσι ώστε να έχει επαρκείς πόρους για να αναβιώσει τέλεια το παρελθόν; Αυτή η υπόθεση εργασίας λειτουργεί και δίνει επιπλέον κλειδιά για να καταλάβει ο θεατής την επιλογή του χώρου στον  οποίο η καλλιτέχνης κρεμά τα σχέδιά της. Τα κουτιά που χρησιμοποιεί είναι ελαφρώς ψηλότερα και πλατύτερα από το ανθρώπινο σώμα, δημιουργώντας έτσι κάποιους κλειστοφοβικούς χώρους εντός των οποίων εκτίθενται τα σχέδια. Με τον τρόπο αυτόν, ο χώρος έκθεσης προσομοιάζει την εμπειρία του ασθενούς, παγιδευμένος καθώς είναι στο νοσοκομείο, σε ένα είδος διαλείμματος από την ζωή.

Η Σκεπετζή παράγει σχέδια που αντανακλούν την απώλεια και το πένθος και διαπερνούνται από αυτά. Τα στήνει σε μια ομάδα πέντε κουτιών αντιπαραβάλλοντάς τα με σχέδια του ίδιου ανθρώπου όταν ήταν υγιής. Η ομάδα των κουτιών σχηματίζει έναν ελληνικό σταυρό τις αναφορές του οποίου στην αγωνία του θανάτου δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει. Με τη ρητή αναφορά της στην απώλεια και στο πένθος, η Σκεπετζή ανακαλεί τον πιο διάσημο μύθο σχετικά με τη μνημονική καταγωγή της ζωγραφικής. Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, η ζωγραφική ξεκίνησε όταν μια γυναίκα σχεδίασε τη σκιά του αγαπημένου της στον τοίχο για να βρει παρηγοριά για την επικείμενη αναχώρησή του.
Δρ Κωνσταντίνος Β. Πρώιμος
Διδάσκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και κριτικός τέχνης

Η ζωντανή μνήμη ακυρώνει το θάνατο
Ο μύθος λέει ότι ο Δίας παντρεύτηκε τη θυγατέρα  του Ουρανού και της Γης. Τη Μνημοσύνη.
Το ζευγάρι απέκτησε εννέα κόρες, τις Μούσες. Αυτές οι εννέα γυναίκες είναι οι Τέχνες και οι Επιστήμες.
Η Μνήμη ακυρώνει τον θάνατο την ίδια στιγμή που η Μούσα ισχυροποιεί διαμέσου της Τέχνης την ανάμνηση. Τη ζωή.
Μαρία Μαραγκού
Ιστορικός Τέχνης & Επιμελήτρια Εκθέσεων,
Δ/ντρια Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Μεσολογγίου 32, 74 131 Ρέθυμνο
Εγκαίνια: Δευτέρα, 11 Ιουνίου, στο τζαμί του Ιμπραήμ Χαν, στη Φορτέτσα, 20.00
Διάρκεια: 11 Ιουνίου – 15 Ιουλίου 2018
Ώρες λειτουργίας: 11.00 – 19.00
Πληροφορίες: Τηλ +30 28310 52530, F: +30 28310 52689 & 28310 28101 E-mail: info@cca.gr • http\\:www.cca.gr

Πηγή: art22.gr